Mavzu: Bolalar va o’smirlarning o’sish va rivojlanish qonuniyatlari
Ko’riladigan asosiy masalalar:
1.O’sish va rivojlanish to’g’risida umumiy tushuncha.
2.O’sish va rivojlanishning yoshga oid davrlari.
O’sish-tana massasi va hajmining undagi xujayra tuqimalarning ko’payishi hisobiga oshib borishidir. O’sish bola sog’lig’i va jismoniy holatlarining еng muhim ko’rsatkich hisoblanadi. O’sish natijasida organizmning rivojlanishi ham yuzaga kеladi.
O’sish-tana massasi va hajmining undagi xujayra tuqimalarning ko’payishi hisobiga oshib borishidir. O’sish bola sog’lig’i va jismoniy holatlarining еng muhim ko’rsatkich hisoblanadi. O’sish natijasida organizmning rivojlanishi ham yuzaga kеladi.
Rivojlanish-organizm tuzilishining murakkablashishi yoki to’qima va a'zolarning morfologik diffеrеnsiyalashuvi dеmakdir. Rivojlanish tufayli butun bir organizmlarning funksiyalari va xulq atvori mukammallashadi.
Rivojlanish-organizm tuzilishining murakkablashishi yoki to’qima va a'zolarning morfologik diffеrеnsiyalashuvi dеmakdir. Rivojlanish tufayli butun bir organizmlarning funksiyalari va xulq atvori mukammallashadi.
Geteroxroniya-yani rivojlanishning notekisligi manosini bildiradi.
Geteroxroniya-yani rivojlanishning notekisligi manosini bildiradi.
Yangi organizmning hayoti tuxum hujayraning urug’lanishidan boshlanadi. Keyingi ko’p sonli bo’linish natijasida hujayralar soni tez ko’paya boradi. To’rt kecha-kunduzda ular 58 taga, to’rt yarim kecha-kunduzdan boshlab 107 taga yetadi. Hujayralar yig’indisidan muayyan ixtisoslashgan tuzilmalar shakillanib, ulardan asta-sekin asab, yurak-tomir, hazm qilish, tayanch-harakatlanish va turli to’qimalar hamda organlardan tashkil topgan boshqa sistemalar rivojlanadi. 12-13 kunlik pushtning uzunligi 1,5-2 mm, uchunchi hafta oxirida 4 mm, to’rtinchi hafta oxirida 8 mm, uch oyda 9 sm bo’ladi.
Hayotining ikkinchi oyidan boshlab, rivojlanayotgan organizm embrion deyiladi. Unda odamning tashqi belgilari-yuz, quloqlar, ko’z, burun, oyoq-qul alomatlari, markaziy nerv sistemasi, sezuvchan qoplamlar, me’da-ichaklarning ichki pardalari, nafas organlari, yurak-tomir sistemasining to’qimalari paydo bo’ladi.
Hayotining ikkinchi oyidan boshlab, rivojlanayotgan organizm embrion deyiladi. Unda odamning tashqi belgilari-yuz, quloqlar, ko’z, burun, oyoq-qul alomatlari, markaziy nerv sistemasi, sezuvchan qoplamlar, me’da-ichaklarning ichki pardalari, nafas organlari, yurak-tomir sistemasining to’qimalari paydo bo’ladi.
Uchunchi oydan homila davri boshlanadi. Homila tez o’sadi va massasi ortib borib, tug’ilish vaqtiga kelib, o’g’il bolalarniki o’rta hisobda 3400 g ni, qiz bolalarniki 3250 g ni tashkil etadi. Uchunchi oy oxirida muskullar shakillanadi, harakatlar paydo bo’lib, ular to’rtinchi oy oxirida ancha sezilarli bo’ladi. Hayotining 28-haftasida homila ona organizmidan tashqarida yashashga layoqatli bo’ladi, biroq juda kichik: bo’yi 355 mm va massasi 1300 g bo’ladi.
Ona qornidagi hayot o’rtacha 280 kun (40 hafta) davom etadi. Tug’ilish vaqtiga kelib, teri osti to’qimalari, boshidagi soch qoplami shakillanadi, yurak-tomir, nerv, ayiruv sistemalari, o’pka, buyrak oldi va birlamchi buyrak o’rnida uzil-kesil shkillangan buyrak, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari, me’da osti bezi, me’da-ichak yo’llarining barcha bo’limlari ishlay boshlaydi. Qon hosil qilish funksiyasini jigar emas, balki suyak kumigi bajaradi.
Ona qornidagi hayot o’rtacha 280 kun (40 hafta) davom etadi. Tug’ilish vaqtiga kelib, teri osti to’qimalari, boshidagi soch qoplami shakillanadi, yurak-tomir, nerv, ayiruv sistemalari, o’pka, buyrak oldi va birlamchi buyrak o’rnida uzil-kesil shkillangan buyrak, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari, me’da osti bezi, me’da-ichak yo’llarining barcha bo’limlari ishlay boshlaydi. Qon hosil qilish funksiyasini jigar emas, balki suyak kumigi bajaradi.
Akseliratsiya-terminini 1935 yilda nemis vrachi R.Kox taklif qilgan, u lotincha tezlashuv ma’nosini anglatadi.
Akseliratsiya-terminini 1935 yilda nemis vrachi R.Kox taklif qilgan, u lotincha tezlashuv ma’nosini anglatadi.
Irsiyat-tirik organizmlarning o’zidan keyingi nasliga o’ziga xos belgilarni qoldirish xususiyati tushiniladi. Bunga ota-onalar o’z nasliga genetik axborotni o’tkazish natijasida erishish mumkin.
Irsiyat-tirik organizmlarning o’zidan keyingi nasliga o’ziga xos belgilarni qoldirish xususiyati tushiniladi. Bunga ota-onalar o’z nasliga genetik axborotni o’tkazish natijasida erishish mumkin.
