Mavzu: Boshlang`ich sinflarda miqdorlarni o`rgatish metodikasining umumiy masalalari

Mavzu: Boshlang`ich sinflarda miqdorlarni o`rgatish metodikasining umumiy masalalari.

Reja:

• 
  1.Asosiy miqdorlar haqida tushuncha.
  
• 
  2.Uzunlik va uning birliklari bilan tanishtirish metodikasi.
  
• 
  3.Massa va hajm, ularning birliklari bilan tanishtirish metodikasi
  

1.Asosiy miqdorlar va ular haqida tushunchalar

• 
  Boshlang’ich sinflarning dasturida matematik material bilan uzviy bog’liqlikda turli miqdorlarni ham o’rganish nazarda tutilgan. Miqdorlarsiz tabiatni, borliq olamni o’rganish mumkin emas. Chunki miqdorlarda turli narsalarning, borliq dunyoning xossalari aks etgan. Miqdor tushunchasi narsa yoki hodisaning xossasi bo’lib, bu tushunchalar o’quvchilarning butun o’qishi davrida shakllanadi.
  
• 
  Biz o’quvchilarga uzunlik, jismning massasi (og’irlik), hajmi, vaqt, figuraning yuzi kabi miqdorlar to’g’risida tushuncha berishimiz kerak. Bu tushunchalarni o’rganish arifmetik material bilan qo’shib o’qitiladi
  

Mavzu: Miqdorlarni orgatish metodikasi. Uzunlik va yuza olchov birliklari.

Reja: 1.Asosiy miqdorlar haqida tushuncha. 2.Uzunlik va uning birliklari bilan tanishtirish metodikasi. 3.Massa va hajm, ularning birliklari bilan tanishtirish metodikasi.
1.Asosiy miqdorlar va ular haqida tushunchalarBoshlangich sinflarning dasturida matematik material bilan uzviy bogliqlikda turli miqdorlarni ham organish nazarda tutilgan. Miqdorlarsiz tabiatni, borliq olamni organish mumkin emas. Chunki miqdorlarda turli narsalarning, borliq dunyoning xossalari aks etgan. Miqdor tushunchasi narsa yoki hodisaning xossasi bolib, bu tushunchalar oquvchilarning butun oqishi davrida shakllanadi.
Biz oquvchilarga uzunlik, jismning massasi (ogirlik), hajmi, vaqt, figuraning yuzi kabi miqdorlar togrisida tushuncha berishimiz kerak. Bu tushunchalarni organish arifmetik material bilan qoshib oqitiladi.
Masalan: olchashni organish, sanashni organish bilan, olchov birliklari sanoq sismavzusi bilan, ismli sonlar abstrakt sonlarni nomerlash bilan miqdorlar ustida amallar arifmetik amallar bilan parallel oqitiladi. Miqdorlarni oqitish matematikani hayot, sharoit bilan bogliq holda oqitib, politexnik bilimlar berish demakdir.
Hisoblash va yasash ishlarini bajarilishini, mehnat tarbiyasini, estetik talim berishni kuchaytiradi. Ayniqsa miqdorlarni korgazmali, aynan ozini va laboratoriyalarda tushuntirish imkoni mavjud. Atrof muhitdagi mavjud miqdorlar va ularni olchashni amaliyotda koradilar, kuzatadilar, haqiqatligiga ishonadilar. Hisoblash ishlarini yakka bajaradilar. Miqdorlarni tushuntirishda figuralar modellar, chizmachilik va olchash asboblaridan keng foydalanish kerak.
2.Uzunlik va uning biliklari bilan tanishtirish metodikasiKesma uzunligini eng avvalo taqqoalash bilan kesmalarning teng, katta, uzun, qisqa, kalta kabi tushunchalarini beramiz. Amaliy ishlar bilan bir-birining ustiga qoyib taqqoslaydigan uzunliklarni tayoqcha yoki metallar yordamida solishtiradilar. Turli xil olchov birliklarini tanlash mumkin.
Masalan: sanoq chopini uzunlik birligi qilib, u bilan boshqa uzunliklarni olchab taqqoslaydilar. Bularga daftarning uzunligi, qarich, qadam kabi birliklarni ham tushuntirish kerak. Shundan keyin sanoq chopining uzunligini sm bilan olchash va u bilan boshqa uzunliklarni sm bilan aniqlash imkoni tugiladi. Sm moduli orqali oquvchilar: 1.Berilgan kesmani olchash. 2.Berilgan uzunlik masalasini hal qiladi.
Uzunlik olchovining yangi birligi km bilan tanishtirilayotganda bu birlik haqidagi tasavvurlarni shakllantirish maqsadida yer ustida amaliy ishlar otkazish tavsiya qilinadi. 1 km masofani qadamlab otib, necha qadam km bolganini, bir qadam uzunligi qancha uzunlikka egaligini keltirib chiqaradilar. Bir qadamning uzunligi chizgich, ruletka, olchov lentasi bilan taxminan hisoblangandan keyin turli masofalarni qadamlab, keyin m yoki km ga aylantiradilar.
Oqituvchi amaliyotdan misollar keltiradi. Masalan, suvni, yogni, kerosinni nima bilan olchab, nimaga solib olib kelamiz, degan suhbatni tashkil qiladi. Idishlarning sigimi, va litr tushunchalarining kiritilishi narsalarning xossalari haqida fazoviy tasavvurlarning rivojlanishiga yordam beradi.
Tajriba shuni ko`rsatmoqdaki, o`lchashga oid birinchi mashqlarni raqamlar qo`yilmagan chizg`ich yordamida ham, santimetr modeli yordamida ham bajarish foydali ekan. Bu bolalarga amalda chizg`ichdan foydalanishning afzalligini ko`rsatish imkonini beradi, bir xil modeldan foydalanishda boshqa modeldan foydalanishga uzluksiz va to`la qonuniy o`tishni amalga oshirish imkonini beradi.
Oquvchilarni uzunlikning yangi birligi - dedsimetr bilan tanishtirish ikkinchi o`nlikni o`rganish munosabati bilan boshlanadi. Yuqorida qaralgan chizg`ich (qog`oz poloska) aslida dedsimetrning raqamlanmagan qog`oz modelidir. har bir o`quvchi shunday modellardan bir qanchasini yasashi muhimdir. Oquvchilar detsimetr modeli bilan ham santimetr modeli yordamida bajarganlaridek ishlarni ya`ni o`lchashlar va yasashlarni bajarishadi.
Uzunlik o`lchovining yangi birligi - kilometr bilan tanishtirilayotganda uzunlik o`lchovining bu birligi haqidagi tasavvurni shakllantirish maqsadida yer ustida amaliy ishlar o`tkazish tavsiya etiladi. Bu maqsadda o`quvchilar o`qituvchi boshchiligida 1 km ga (500 m ga teng) masofani o`tishlari va bu masofani qancha vaqtda o`tganlyaklarini aniqlashlari foydalidir. O`tilgan masofani, yo qadamlar bilan (taxminan 2 qadam 1 m ga teng), yoki ruletka, yoki o`lchov lentasi bilan o`lchaydilar.
Yuzani olchash uchun yuza birligi кв.cм ni kiritishdan boshlash kerak. Tomonning uzunligi 1 sm yoki daftarga 2 katak uzunligiga teng bolgan uzunlik orqali kvadrat chizdiriladi. Bu kvadrat ichida 4 ta katak joylashgan boladi. Shundan keyin daftarning yuzini olchashdan boshlash kerak. 1) eng boyicha 30 ta, boyi 40 ta katak joylashgan bosa, 30*40=1200 katak. Har torttasi 1 kv sm.bolsa, 1200:15=300 kv sm. hisoblash mumkin.