Mavzu: buxgalteriya axborot tizimlari reja

 

 
1-rasm. Buxgalteriya hisobini AAT sharoitida yo`lga qo`yish tamoyillari 
Boshqaruv 
masalalarining 
vazifalararo 
majmualari 
vujudga 
keldi. 
Buxgalteriya hisobi bo`yicha dasturiy vositalarning yangi versiyalar hisobning turli 
uchastkalari majmualari axborotlarini birlashtiradi. Misol uchun, mehnat va ish 
haqi hisobining namunaviy loyihalarida bir vaqtda fondlarga to`lovlar bo`yicha 
to`lov hujjatlari (daromad solig`ini to`lash, nafaka jamg`armasiga ajratmalar, 
tibbiyot sug`urtasi, bandlik jamg`armasiga qo`shib hisoblash bo`yicha to`lov 
topshiriqnomalari) bo`yicha to`lov hujjatlarini ko`chirib berish ko`zda tutilgan, 
bunday mashina dasturini bajarilishi hisob vazifalarining ikkita majmuasini mehnat 
Boshqaruv obyekti 
(korxonalarning xo’jalik faoliyati) 
Boshqariladigan obyekt holati haqidagi boshlang’ich axborotlarni 
yig’ish, roxatdan o’tkazish 
(korxonalarningxo’jalikfaoliyati) 
Hisob axborotlarini qayta ishlash va saqlash, hisobotlarini 
shakllantirish 
Hisobot axborotlarini foydalanuvchiga uzatish 
Hisob axborotlari tahlili, korxona rahbariyatining oldiga 
qo’yilgan maqsadga muvofiq boshqaruv obyektiga 
boshqaruvchanlik ta’siri ishlab chiqish 
Korxonaish 
faoliyatining 
maqsadi 

---

va ish haqining hisobi hamda moliyaviy hisoblash operatsiyalarini birlashtiradi. 
Moddiy boyliklar hisobi tayyorlash mahsulotlarining hisobi va boshqalar bo`yicha 
vazifalar majmuasida ham xuddi shunga o`xshash misollarni keltirish mumkin. 
 
2. Korxonalar buxgalteriyasida dasturiy ta’minotlar 
 
Omborchining dasturiy moduli ombor kartotekasini olib borilishini: 
hisobchining ma’lumotli qismida moddiy boyliklar harakati bo`yicha hujjatlarni 
buxgalteriya hisobi to`ldirilishini, materiallarning harakati bo`yicha operatsiyalar 
nazoratini, materiallar harakati miqdoriy va summasi aks ettirilishi hisobini, 
moliyaviy hisoblashlarni ta’minlaydi. Moddiy-texnik ta’minot iqtisodchisi moddiy 
boyliklarning harakati bo`yicha hujjatlarni shakllantirishni olib boradi. 
Savdo tashkilotlari uchun dasturiy mahsulotlar buxgalteriya hisobini 
marketing operatsiyalari majmuida ko`p vazifaviy ishlab chiqilishini ko`zda tutadi. 
Masalan, «ombor» moduli ombordagi tovarlar harakatini olib borishga, xaridlar 
kitobini 
tuzishga, 
schyotlarni 
yozib 
borishga 
provodkalarni 
avtomatik 
shakllantirish va ularni hisobchiga topshirishga, narx varaqalarni avtomatik 
shakllantirishga, do`konning savdo zalida o`rnatilgan kassa apparatlari bilan 
hamkorlikda ishlashni ta’minlashga imkon beradi. 
Buxgalteriya hisobi majmualari murakkab ichki va tashqi aloqalarga ega. 
Ichki aloqalar buxgalteriya hisobining ayrim vazifalari, majmualari va 
uchastkalarining 
axborotli 
o`zaro 
hamkorliklarini; 
tashqi 
aloqalar 
— 
boshqaruvning o`zga vazifalarini amalga oshiruvchi boshqa bo`linmalari hamda 
tashqi tashkilotlar bilan o`zaro hamkorligini aks ettiradi. 
Hisob vazifalari majmualarining o`zaro bog`lanishi buxgalteriya hisobi 
uslubiyotining o`ziga, schyotlarni olib borish va provodkalarni bajarish tizimiga 
kiritilgan, bu yerda har bir xo`jalik operatsiyasi ikki marta: bittasi schyotning 
kreditida va boshqasi debetida aks ettiriladi. Hisob vazifalari majmuasining 
axborotli aloqasi mashina dasturining asosiga kiritilgan ishlab chiqarishning uch 
pallasini farqlashga imkon beradi. Birinchi pallada birlamchi hisob, birlamchi 
hujjatlarni tuzish, ularni ishlab chiqarish va hisobning har bir uchastkasi bo`yicha 
tahliliy hisobning qaydnomalari tuzilishi bajariladi (masalan, ish haqi hisobi 
bo`yicha hisoblash to`lov hujjatlari, qo`shib hisoblangan va ushlab qolingan ish 
haqining to`plamlari va boshqalar tuziladi). Qayta o`zgartirishning barcha 
operatsiyalari hisobning aniq uchastkasining ADP yoki buxgalteriya hisobining 
yagona moduliga qurilgan moduli asosida bajariladi. 
Ishlab chiqishning ikkinchi pallasi provodkalarni tuzish, ularni tahliliy va 
sintetik hisobning turli registrlari, schyotlarning tartib raqamlari bo`yicha qayd 
daftari ordenlariga joylashtirishdan iborat bo`ladi. Kompyuterli ishlab chiqish har 
bir uchastka yechimini tugashi bo`yicha provodkani shakllantirib, bu jarayonlarni 
to`liq avtomatlashtirishga imkon beradi. 
Ishlab chiqishning uchinchi pallasi yig`ma sintetik hisobni: asosiy kitobning 
schyotlari bo`yicha hisobot saldo qaydnomalari va moliyaviy hisobotning 
shakllarini tuzishdan iborat bo`ladi, bu «Provodka-Asosiy kitob-Balans» mashina 
dasturining asosiy moduli tomonidan ta’minlanadi. 

---

Buxgalteriya hisobi vazifasini yechishning dasturiy ta’minlanishi ishlab 
chiqarishning ko`rib chiqilgan pallalarining hisob vazifalarini integratsiyalash 
hamda tashqi aloqalarning mavjudligini hisobga olish bilan ko`riladi. 
2-rasmda 
kichik 
va 
o`rta 
korxonalarda 
buxgalteriya 
hisobini 
avtomatlashtirishning dasturiy majmuasini tarkibiy tuzilishi keltirilgan.