Mavzu: Buxgalteriya hisobining shakllari, ularning mohiyati, va tarixiy rivojlanishi Tekshirdi: Iskanov. X toshkent 2021 Mavzu: Buxgalteriya hisobining shakllari, ularning mohiyati, va tarixiy rivojlanishi Reja

Buxgalteriya hisobi shakllari to‘g‘risida ma’lumotnoma:

№	Shakl turining nomi	Ta’riflangan vaqti	Kim tomonidan ta’riflangan
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.	Eskicha italyancha Yangicha italyancha Nemischa Fransuzcha Amerikacha Ruscha Logismografiya Shaxmatcha Integralcha M emorial-order Kitob-order Jadval-perfokarta Jadval-avtomatik	1494 1600 1774 1605 1797 1870 1873 1009 1914 1926 1952 1955 1970—80	L. Pacholi F. Garatti F. Gelvig M . lya Port Z. Degranch F. Ezeriskiy D. Cherboni D. Rossi J. Dyumarshe N. Yushmanov I. Raznichenko V. Isakov V. Podolskiy

Har bir hisob shakli o‘z davrida ilg‘or shakllanib, ishlab chiqarish rivojlanishi bilan, ya’ni yangi shakllarni joriy qilish imkoniyati tushuniladi. Buxgalteriya hisobi registrlarni ham soddalashtirish imkonini beradi.
Buxgalteriya hisobining shakllanish davrida mulk egasi o‘z mulkining to‘liqligini ta’minlash hamda olingan daromadini aniqlash maqsadida hisobni o‘zi yuritgan bo‘lsa, ishlab chiqarishning rivoji uchun alohida hisobchi shaxsni talab qila boshladi. O‘sha davrlarda hisob registrlari kishilardan iborat bo‘lib, mulkdor tomonidan yozib borilgan, unda schotlar mulk nomi bilan atalgan.
Misol uchun, «Un» schoti, «shakar» schoti, «Ivanov» schoti va boshqalar.
Ishlab chiqarishning rivojlanishi o‘z navbatida xo‘jalik operatsiyalarining ko‘payishiga, ularni umumlashtirish hamda umumlashtirilgan xo‘jalik operatsiyalarining mas’uliyatlarini jurnallarda aks ettirish imkonini berdi.
XIX asrning oxiri — XX asrning boshlarida ishlab chiqarishni yiriklashtirish bilan savdoni rivojlantirishga erishildi, bu jarayonda hisob ishlarida yaratilgan kitoblar o‘z o‘rnini registrlar bilan almashtirishni taqozo qila boshladi. Hozirda xalq xo‘jaligi tarmoqlarida buxgalteriya hisobining asosan memorial-order, jurnal-order shakllari keng qo‘llanilmoqda.
Hisobning qaysi shaklidan qanday tartibda foydalanish, birinchidan, tashkilotning tuzilishi, xo‘jalik faoliyati va mavjud hisob registrlari bilan bevosita bog‘liqdir.
Buxgalteriya hisobining rivojlanishi va shakllarini takomillashtirish bevosita ularning xo‘jalik faoliyatidan, boshqarishning yaxshilanishida hisobni rivojlantirish, ilg‘or usullarni ishlab chiqish, uni xalq xo‘jaligi tarmoqlarida tezroq joriy qilishga bo‘lgan talabdan kelib chiqadi.
Birinchi bor 1925—30- yillarda sobiq Ittifoqda buxgalteriya hisobining kartochka-order shakli ishlab chiqildi va korxona, tashkilotlarda keng ishlatildi. «Bundan keyin korxonalarda 1927- yilda birinchi bor qo‘llanilgan buxgalteriya hisobining shakli» kartochka-kopiroval «shakl»dir (kopir-uchot).