Mavzu: elektromagnit to’lqinlar va ularning xossalari

Fizika matematika fani oʻqituvchisi
Muxtorov Akbarjon Asqarjon o’g’li
MAVZU:
ELEKTROMAGNIT TO’LQINLAR VA ULARNING XOSSALARI

M a’ruza rejasi

• 
  Elektromagnit to’lqinlar, elektromagnit to’lqin tenglamasi, tarqalish tezligi.
  
• 
  Elektromagnit to’lqinlar va ularning xususiyatlari.
  
• 
  Elektromagnit to’lqin energiyasi
  
• 
  Elektromagnit to’lqinlarning qo’llanilishi. Elektromagnit to’lqin shkalasi.
  

Elektr va magnit maydonlarining yo’nalishlari va o’zaro o’tishlari

• 
  Magnit maydonining har qanday o’zgarishi atrofdagi fazoda kuch chiziqlari yopiq bo’lgan, yurmali elektr maydonini vujudga keltiradi.
  
• 
  Vaqt bo’yicha o’zgaruvchi elektr maydoni atrofdagi fazoda magnit maydonini vujudga keltiradi
  

Elektromagnit tebranishlarning fazoda tarqalishi elektromagnit to’lqin deb ataladi. Elektromagnit to’lqin ko’ndalang to’lqin bo’lib, unda elektr va magnit maydon kuchlanganliklari o’zaro va tarqalishyo’nalishiga perpendikulyar tekislikda o’zgaradi.





Elektromagnit to’lqinlarning differensial tenglamasi
2Ey 1 2Ey 2HZ 1 2HZ
 
x2 v2 _t2 _x2 v2 _t2
bu tenglamalarning yechimlari yassi monoxromatik to’lqinlardir
E_y  E₀ cos(t kx) H_z  H₀ cos(t kx)
  2E  2H
E ₀₀ t₂ H ₀₀ t2
To’lqinning fazaviy tezligi Laplas operatori
1 1 1
vc
₀₀  
EMT ning vakuumdagi tezligi (ε = μ = 1):
c  ¹  2,9979245810⁸м/c  310⁸м/c

00

Elektromagnit to’lqinlarning energiyasi

• Birlik hajmdagi elektromagnit maydon energiyasi elektr va magnit maydon energiyalari zichliklarining yig’indisiga teng:

E va H vektorlari tebranish fazalari bir xil bo’lgani uchun va (*) quyidagi ko’rinishga keladi:

Umov-Poynting vektori

• 
  ifodani elektromagnit
  

to’lqinning tarqalish tezligiga ko’paytirsak, elektromagnit to’lqin energiyasi oqimining zichligini topamiz:

• 
  Uning vektor ifodasi:
  

Bu vektor Umov-Poynting vektori deb ataladi.

Elektromagnit to’lqinlar shkalasi

Elektromagnit to’lqinlar to’lqin uzunliklari diapazoni o’z ichiga radioto’lqinlarni (km-mm), infraqizil, yorug’lik nuri, ultrabinafsha nurlarni, yumshoq va qattiq rentgen nurlarni va gamma nurlarni qamragan.
1-gamma nurlanish ; 5-infraqizil nurlar ;
2-rentgen nurlari; 6-radio to’lqinlar ;
3-ultrabinafsha nurlar; 7-past chastotali to’lqinlar; 4-yorug’lik nurlari;
shkaladagi diapazonlar chegaralari ko’p holda shartli bo’lib, muayyan qiymatga ega emas.
Elektromagnit to’lqinlarning qo’llanilishi.
Hozirgi kunda elektromagnit to’lqinlarning qo’llanilish sohasi ko’p tarmoqlarni o’z ichiga qamragan:
•Kamunikatsiya(radio,televideniye,telefon,internet va h.k.);
•Meditsina (diagnostika, muolajalar);
•Xalq-xo’jaligi ;
•Ilm-fan;
•Maishiy texnika (mikroto’lqinli pech, )









R adioaloqaning fizikaviy asoslari



F oydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Douglas C, Giancoli. “PHYSICS”. PRINCIPLES WITH APPLICATIONS. Pearson.2014, 1079 page.
   
2. 
   Абдураҳмонов К.П., Эгамов У. “Физика курси”. Дарслик. Тошкент. 2011. 508 б.
   
3. 
   Musayev R.X. “Statik fizika va termodinamika”. Darslik. O’zbekiston. 2008. 252 б.
   
4. 
   Sultonov V.A. “Fizika kursi”. Darslik. Fan va texnologiya. 2007. 297 б.
   
5. 
   Ахмаджонов О.А. “Физика курси”. Дарcлик. 1-3қ. Тошкент. Ўқитувчи. 1988-1989. 254 б, 206, 270.
   
6. 
   Qodirov O va boshqalar. “Fizika kusri”. O’quv qo’llanma. Fan va texnologiya. 2005.231 б. 7. Karimov Z., Baxromov X. Umumiy fizika kusridan masalalar to’plami. O’quv qo’llanma. TIMI. 2008. 166 б.
   

8. 
   Toshxonova J.A va boshqalar. Fizikadan praktikum. O’quv qo’llanma. O’zbekiston faylasuflar milliy jamiyati. 2006. 267б, 269б.
   
9. 
   B.A.Mirsalixov, M.Yu. Mansurova. Mexanika, molekulyar fizika va elekrodinamika. Amaliy mashg’ulotlarni bajarishga doir uslubiy qo’llanma. TTYMI. 2015. 90 б.