Mavzu: Har XIL tuproqlarda qatqaloq hosil bo'lish xususiyatlari va uni yo’qotish yo’llari

TERMIZ AGROTEXNALOGIYALARI VA INNOVATSION RIVOJLANISH INSTITUTI 202-GURUH TALABASI CHORIYEV ARSLONNING DEHQONCHILIK VA MELORATSIYA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISH SLAYDI

MAVZU:Har xil tuproqlarda qatqaloq hosil bo'lish xususiyatlari va uni yo’qotish yo’llari.

REJA: 1.Qatqaloq yer 2.Yerlarning umumiy tushunchalari 3. QATQALOQLARNI YO’QOTISH USULLARI.

Qatqaloq — 1) kuchli yogʻinlar va sugʻorishdan soʻng tuproq betida hosil boʻladigan qattiq qatlam. Oʻrta Osiyoda sugʻorma dehqonchilik rayonlarining deyarli barcha tuproqlari qatqaloqlanishga moyil. Bunga asosiy sabab, shu tuproqlarning haddan tashqari kam donadorligi va tuproq agregatlarining suvga juda ham chidamsizligidir. Yomgʻirdan yoki sugʻorishdan soʻng yerning ustki qavati ivib suyuladi, quriganda qotib Q. hosil qiladi va beti yorilib ketadi. Q. tuproq xossalari va qishloq xoʻjaligi ekinlari rivojiga salbiy taʼsir koʻrsatadi, tuproqning suv oʻtkazuvchanligi va havo almashinuvini sekinlashtiradi, shuningdek, tuproqdagi namning (20—30% gacha) bugʻlanishini tezlashtiradi. Juda qalin Q. hosil boʻlgan dalalarda maysalarning unib chiqishi 3—5 kunga kechikadi va koʻchat soni siyraklashib ketadi. Q. hosil boʻlish jarayoni tuproqlarning mexanik tarkibi, turi, madaniy holati, shoʻrlanganligi va boshqalarga bogʻliq. Q., koʻpincha, sugʻoriladigan boʻz va choʻl tuproqlarida hosil boʻladi. Uning qalinligi va qattiqligi tuproq mexanik tarkibining ogʻirlashuviga bogʻliq. Ayniqsa, ogʻir qumoqli, soz mexanik tarkibli taqirli, sur tusli qoʻngʻir tuproqlarda va taqirlarda Q. qalin hamda juda qattiq boʻladi. Shoʻrlanish hamda shoʻrtoblanish Q. hosil qilishga moyillikni kuchaytiradi. Mas, qoʻriq va yengil qumoqli och tusli boʻz tuproqlarda Q.ning qalinligi 0,3—0,5 sm, och hamda toʻq tusli boʻz tuproqlarda 0,8—1,5 sm, kuchsiz shoʻrlangan qumoqli va soz mexanik tarkibli taqirli tuproqlarda 2,4—4,5 sm ni tashkil etadi; bir m2 yerdagi

• Qatqaloq — 1) kuchli yogʻinlar va sugʻorishdan soʻng tuproq betida hosil boʻladigan qattiq qatlam. Oʻrta Osiyoda sugʻorma dehqonchilik rayonlarining deyarli barcha tuproqlari qatqaloqlanishga moyil. Bunga asosiy sabab, shu tuproqlarning haddan tashqari kam donadorligi va tuproq agregatlarining suvga juda ham chidamsizligidir. Yomgʻirdan yoki sugʻorishdan soʻng yerning ustki qavati ivib suyuladi, quriganda qotib Q. hosil qiladi va beti yorilib ketadi. Q. tuproq xossalari va qishloq xoʻjaligi ekinlari rivojiga salbiy taʼsir koʻrsatadi, tuproqning suv oʻtkazuvchanligi va havo almashinuvini sekinlashtiradi, shuningdek, tuproqdagi namning (20—30% gacha) bugʻlanishini tezlashtiradi. Juda qalin Q. hosil boʻlgan dalalarda maysalarning unib chiqishi 3—5 kunga kechikadi va koʻchat soni siyraklashib ketadi. Q. hosil boʻlish jarayoni tuproqlarning mexanik tarkibi, turi, madaniy holati, shoʻrlanganligi va boshqalarga bogʻliq. Q., koʻpincha, sugʻoriladigan boʻz va choʻl tuproqlarida hosil boʻladi. Uning qalinligi va qattiqligi tuproq mexanik tarkibining ogʻirlashuviga bogʻliq. Ayniqsa, ogʻir qumoqli, soz mexanik tarkibli taqirli, sur tusli qoʻngʻir tuproqlarda va taqirlarda Q. qalin hamda juda qattiq boʻladi. Shoʻrlanish hamda shoʻrtoblanish Q. hosil qilishga moyillikni kuchaytiradi. Mas, qoʻriq va yengil qumoqli och tusli boʻz tuproqlarda Q.ning qalinligi 0,3—0,5 sm, och hamda toʻq tusli boʻz tuproqlarda 0,8—1,5 sm, kuchsiz shoʻrlangan qumoqli va soz mexanik tarkibli taqirli tuproqlarda 2,4—4,5 sm ni tashkil etadi; bir m2 yerdagi