Mavzu: Iqtisodiy indekslar. Iqtisodiy indekslar, uning moxiyati

Mavzu:Iqtisodiy indekslar.

1.Iqtisodiy indekslar, uning moxiyati.

• 1.Iqtisodiy indekslar, uning moxiyati.
• 2.Alohida indekslar.
• 3.Agregat indekslar indekslar.
• 4.Xulosa.

Reja:

Indeks so'zi lotincha "Index" atamasidan olingan bo'lib, belgi, ko'rsatkich degan ma'noni bildiradi. Lekin har qanday ko'rsatkich ham indeks deb atalavermaydi. Indeks - bu bevosita qo'shib bo'lmaydigan bo'laklardan tashkil topgan ikki to’plamli taqqoslashga aytiladi.

• Indeks so'zi lotincha "Index" atamasidan olingan bo'lib, belgi, ko'rsatkich degan ma'noni bildiradi. Lekin har qanday ko'rsatkich ham indeks deb atalavermaydi. Indeks - bu bevosita qo'shib bo'lmaydigan bo'laklardan tashkil topgan ikki to’plamli taqqoslashga aytiladi.
• .

Indeks tushunchasi.

Statistikada shunday hodisalar uchraydiki, ularga mumkin bo'lmagan sharoitda umumlashtirib baho berish (mahsulotni moddiy natural formulada o'zgarishini yoki narxlarni, tannarx va boshqalarni baholash) zaruriyati tug'iladi.

• Statistikada shunday hodisalar uchraydiki, ularga mumkin bo'lmagan sharoitda umumlashtirib baho berish (mahsulotni moddiy natural formulada o'zgarishini yoki narxlarni, tannarx va boshqalarni baholash) zaruriyati tug'iladi.
• Bu kabi muammolarni echish uchun statistikada mahsulot hajmi indeksi, baho, tannarx, mehnat unumdorligi va boshqa indekslar hisoblanadi.

Indeks metodi yordamida murakkab hodisalarning vaqt bo'yicha va hududiy o'zgarishi, reja va buyurtmalar bajarilishi o'rganiladi. Mana shu vazifalarga qarab indekslar quyidagi turlarga bo'linadi: dinamika indekslari; hududiy indekslar; reja yoki buyurtmalarning bajarilishi indekslari.
Alohida indekslar:
Алохида индекслар мохияти жихатидан динамика нисбий микдорларига якин булиб, урганилаётган ходиса ё микдори (хажмини)нинг, ё бахоси (нархи)нинг, ё таннархининг ёки мехнат талабчанлинигининг вакт ичида узгаришини тавсифлайди

Amaliyotda asosan quyidagi alohida indekslar qullaniladi:

Бир хил турдаги махсулот буйича	Алохида индекслар
Микдор индекси	iq=q1:q0
2.Бахо индекси	ip=p1:p0
\3.Таннарх индекси	iс=с1:с0
4.Вакт сарфи индекси	it=t0:t1
5.Мехнат унумдорлиги индекси	iv=v1:v0

Agregat Indekslar:

Agregat Indekslar:

Agregat indekslar deb,maxsus taqqoslagichlar(vazn) yordamida joriy va o'tgan davrlar uchun hisoblangan to'plamlarni o'zaro taqqoslashga aytiladi.

Har qanday agregat indeksni boshqa indekslardan farqi va o'ziga xos xususiyati shundaki, uning sur'ati va maxrajida ikki ko'rsatkich ko'paytmasining yig'indisi keltiriladi, ulardan bittasi, ya'ni indekslashtirilayotgan belgi
o'zgaradi, ikkinchisi -indeks vazni o'zgarmas bo'lad
Indekslarning turlari va tasnifi
Indekslar qanday jarayonni ta`riflashi va vazifalari jihatidan to`rt turga bo`linadi: dinamika indekslari, reja (shartnomani) bajarish indekslari, hududiy indekslar va xalqaro indekslar.
Hududiy indekslar turli hududlarga yoki obyektlarga tegishli iqtisodiy hodisalarning o`zaro nisbatini ko`rsatadi
Ular ayrim viloyat va mintaqalar rivojlanish darajasi va ixtisoslashishi, milliy iqtisodiyotga qo`shayotgan hissasi kabi muhim masalalarni o`rganishda asosiy qurol hisoblanadi.
Xalqaro indekslar iqtisodiy hodisalarning butun jahon va jo`g`rofiy mintaqalar miqyosida rivojlanish darajasi, mamlakatlar ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyot yo`lida erishgan qiyosiy darajalarini tavsiflaydi.
Dinamika, rejani bajarish, hududiy va xalqaro indekslarni hisoblash bir qator umumiy va xususiy muammolar bilan bog`liq. Ularni har taraflama o`rganish, yechish yo`llarini topish va ilmiy asoslash indekslar nazariyasining bosh vazifasi hisoblanadi.
Bu yerda ta`kidlab o`tamizki, hududiy va xalqaro indekslarni hisoblash uslubiyati hanuzgacha ilmiy jihatdan to`la-to`kis ishlab chiqilmagan. Bu boradagi muhim masalalar tortishuv predmeti bo`lib qolmoqda.
Dinamika indekslarini hisoblash uslubiyati esa ilmiy asosda har taraflama ishlangan bo`lib, ular timsolida indekslar nazariyasining xususiyatlari ham yaqqol ko`rinadi. Umuman indeks metodining vujudga kelishi ana shu dinamika indekslaridan boshlanadi. Bundan buyon indekslar ustida so`z yuritilganda dinamika indekslari nazarda tutiladi.
Indekslar murakkab hodisaning ayrim elementlari, ularning bir xil to`dalari va umuman murakkab hodisa uchun hisoblanishi mumkin. Shu jihatdan ular guruhiy, yakka va umumiy indekslarga bo`linadi.
Qanday ko`rsatkichlar indekslashtirilishiga qarab, iqtisodiy indekslar miqdoriy ko`rsatkichlar indeksiga va sifat ko`rsatkichlar indeksiga bo`linadi.
Umumiy indekslar hisoblash usuliga qarab, agregat shakldagi va arifmetik o`rtacha, garmonik o`rtacha va geometrik o`rtacha indekslarga, ular esa, o`z navbatida, vaznli va vaznsiz indekslarga, vaznli indekslar esa bazis vaznli, joriy vaznli, to`plama yoki o`rtacha vaznli indekslarga bo`linadi. Bu indekslar nafaqat hisoblash tartibi bilan, balki shu bilan birga mohiyati va qo`llanish shart - sharoiti jihatidan bir-biridan farq qiladi.