Mavzu: ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotning sig'imiyligi tahlili reja: kirish i-bob. Asosiy qism

Xarajatlarni moddalari bo‘yicha tahlili

№	Xarajat moddalari	Haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, ming so‘m			Farqlanishi (+,-)
		Reja tannarxi bo‘yicha		Haqiqiy tannarx i bo‘yich a		Ming so‘m		% da
								Rejaga nisbata n		Jami reja tannarxiga nisbatan
A	B	1	2		3		4		5
1	Xomashyo va materiallar	43 456	37 865		-5 591		-12,9		-2,75
2	Qaytarilgan chiqitlar	-96	-107		-11		+11,5		-0,01
3	Xomashyo va materiallar sarfi	43 360	37 758		-5 602		-12,9		-2,75
	chiqitlar qaytarilgan holda (1-2)
4	Korxona va tashkilotlardan sotib olingan buyumlar, yarim fabrikatlar va ishlab chiqarish xarakteridagi xizmatlar	19 344	17 134		-2 210		-11,4		-1,09
5	Texnologik maqsadlar uchun elektr energiya va yoqilg‘i sarfi	1 006	1 024		+18		+1,8		+0,01
6	Moddiy xarajatlar jami	63 710	55 916		-7 794		-12,2		-3,83
7	Ishchilarning asosiy ish haqi	46 783	42 424		-4 359		-9,3		-2,14
8	Ishchilarning qo‘shimcha ish haqi	8 561	8 545		-16		-0,2		-0,01
9	Ijtimoiy sug‘urta xarajatlari	23 730	21 353		-2 377		-10,0		-1,17
10	Ish haqi va ajratmalarga xarajatlar jami	79 074	72 322		-6 752		-8,5		-3,32
11	Ishlab chiqarishga tayyorlash va o‘zlashtirish xarajatlari	2 561	2 549		-12		-0,5		-0,01
12	Uskunalarni saqlash va ishlatish xarajatlari	10 716	10 329		-387		-3,6		-0,19
13	Sex xarajatlari	13 170	12873		-297		-2,3		-0,15
14	Umumxo‘jalik xarajatlari	18 420	18 515		+95		+0,5		+0,05
15	Ishlab chiqarishni tayyorlash va o‘zlashtirish xarajatlari jami	44 867	44 266		-601		-1,3		-0,30
16	Brakdan yo‘qotishlar	X	72		+72		X		+0,04
17	Boshqa ishlab chiqarish xarajatlari	15 903	19 554		+3 651		+23,0		+1,79
18	Tovar mahsulotining jami ishlab chiqarish tannarxi	203 554	19 2130		-11 424		-5,6		x

XULOSA
Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini tahlili tahlilda eng murakkab, qiyin va ko‘p mehnat talab qiladigan jarayon hisoblanadi. Uning buxgalteriya xizmati xodimlari mehnat sig‘imidagi hajmi ham eng yuqori normani tashkil etadi.
Mahsulot (ish, xizmat)larning tannarxi – ishlab chiqarishning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Ishlab chiqarishning muhim samaradorlik ko‘rsatkichi bu ishlab chiqarish tannarxidir. Korxonaning moliyaviy natijasi va moliyaviy ahvoli avvalo ushbu samaradorlik ko‘rsatkichiga bog‘liqdir.
Xarajatlar boshqarish tizimining samaradorligi avvalo ularni tahlil etishni tashkil etilganligiga bog‘liq. O‘z navbatida bu quyidagilarga bog‘liq:

• 
  korxonada qo‘llanilayotgan hisob shakli va usullariga;
  
• 
  hisob ishlarining avtomatlashtirish darajasiga;
  
• 
  operatsion xarajatlarni rejalashtirish va normalash holatiga;
  
• 
  soatlik, kunlik, dekadalik, oylik xarajatlar yuzasidan hisobotlarning shakllantirilganlik holatiga;
  
• 
  real holat va natijani chuqur tahlil qilishda malakali mutaxassislarning mavjudligiga va h.k. omillarga bog‘liq.
  

Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar tannarxi tahlili obyekti sifatida quyidagilar tarkiblanadi:

• 
  ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotning to‘liq tannarxi va xarajat elementlari bo‘yicha tahlili;
  
• 
  bir so‘mlik ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotga to‘g‘ri keladigan xarajat tahlili;
  
• 
  alohida tur mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxi;
  
• 
  xarajatlarning alohida moddalari bo‘yicha tahlili;
  
• 
  javobgarlik markazlari bo‘yicha tahlili.
  

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Subramanyam K.R. Financial statement analysis. 11th edition. New York, Mc Graw-Hill Education, 2014. - 814 pages.

1. 
   Kazakova N.A. Finansoviy analiz. Uchebnik. M.: Yurayt, 2018. 470 s.
   
2. 
   Jilkina A.N. Finansoviy analiz. Uchebnik. M.: Yurayt, 2018. – 285 s.
   
3. 
   Raximov M. Iqtisodiyot sub`ektlari moliyaviy holatining tahlili. O‘quv qo‘llanma. T.; Iqtisod-Moliya, 2015. -392 b.
   
4. 
   Raximov M. Iqtisodiyot sub`ektlari moliyaviy holatining tahlili. Uslubiy qo‘llanma. T.; Iqtisod-Moliya, 2015. -156 b.
   
5. 
   Pardayev M.Q., Isroilov J.I., Isroilov B.I. Iqtisodiy tahlil. O‘quv qo‘llanma. T.:Print Line Group, 2017.-533 b.
   
6. 
   Steven M. Bragg. Financial analysis: A business decision guide. 2nd edition. Colorado, Accounting Tools, Inc., 2014. –325 pages.
   
7. 
   Shagiyasov T.Sh., Sagdillaeva Z.A., Urmanbekova I.F. Ekonomicheskiy analiz. /Uchebnik –T.: Iqtisod-Moliya, 2017. – 428 s.
   

1^ Ўзбекистон Республикаси Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти “Молиявий ҳисоботни тайёрлаш ва тақдим этиш учун концептуал асос”(АВ 09.09.2016 й. 475-1-сон билан рўйхатга олинган)

2^ Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари