Мавзу иқтисодиётни модернизациялаш шароитида фермер хўжаликлари фаолиятини бошқариш

XULOSA

Xulosa qilib aytganda qishloq xo’jaligini boshqarish fermer xo’jaligi jamoa a’zolari mehnatini maqsadga muvofiq tashkil etishga qaratilgandir. U ishlab chiqarish jarayonining vaqt va makonda uyg’unlashgan tarzda rivojlanishini va ma’lum sharoitda mo’ljaldagi mahsulotni ishlab chiqarib, kam xarajat qilishni nazarda tutadi. Ishlab chiqarish jarayonida texnika, aylanma mablag’lar, er, suv resurslaridan oqilona foydalanish ko’pincha fermer xo’jaligi jamoa a’zolari mehnatini qay darajada tashkil etilishiga bog’liq. Shuni inobatga olganda, mehnat taqsimotiga asoslangan ishlab chiqarish kooperatsiyasini kengaytirish samarali hisoblanadi.
Shuningdek, fermer xo’jaliklarini ilmiy boshqarish izchil qarorlar qabul qilish va ularning hayotiyligini ta’minlash orqali amalga oshiriladi. Qarorlar mohiyati jihatdan bir-biridan farq qiladi va xo’jalik faoliyatining turli jabhalaridagi muammolarni yechishga qaratilgan bo’ladi. Qarorlar axborotlar tizimi orqali shakllanadi.
Fermerlar mehnatini ilmiy tashkil etishda mutanosiblik tamoyiliga amal qilish, ya’ni ishlab chiqarishni boshqarishda bajariladigan ishlarni rejalashtirish muhimdir. Bu fermer bajaradigan barcha boshqaruv vazifalari o’rtasidagi aloqadorlikni va mutanosiblikni ta’minlaydi, vazifalarni mo’ljallangan muddatda bajarish imkonini beradi. Mutanosiblik fermer bajaradigan vazifalarning optimal hajmini aniqlash va mehnat vositalari bilan ta’minlash orqali amalga oshiriladi.
Bundan tashqari, respublikada fermer xo’jaliklarining rivojlanishi qishloq aholisini ish bilan ta’minlashga ijobiy ta’sir etmoqda. Fermerlarning o’z xo’jalik faoliyatini samarali va mustaqil yuritishdan manfaatdor bo’lishi mulkdan oqilona foydalanib, barqaror rivojlanish yo’lini tanlashi, ekinlar hosildorligining o’sib borishini ta’minlashi, istiqbolda o’z mavqeini yanada mustahkamlab borish imkonini bermoqda. Shu bilan birga, kelajakda, fermer xo’jaliklari, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi asosiy xo’jalik sub’ektlari sifatida, barqaror rivojlanish bosqichiga kirish uchun puxta zamin yaratib berilmoqda.
O’zbekistonda agrar islohotlarni amalga oshirishning hozirgi bosqichida, ko’p ukladli iqtisodiyot rivojlanayotgan davrda fermerlar kooperatsiyasining kengayishini ta’minlash eng ustuvor yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. Shuni hisobga olib, respublikamizda fermer xo’jaliklari kooperatsiyasini rivojlantirish, xorijdagi qishloq xo’jaligi kooperatsiyalari faoliyati tajribasini o’rganish va turli xil kooperatsiyaga asoslangan uyushma (birlashma)larni tashkil etish bo’yicha bir qator ishlar olib borilmoqda.
Shu bilan bir qatorda fermer xo’jaliklari kooperatsiyasini tashkil etish hamda dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash hamda qishloq xo’jalik texnikalarini sotib olish, sotish, ta’mirlash va sotishdan keyingi xizmat ko’rsatish sohasida kooperatsiyalarini ham tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Bu esa o’z navbatida qishloq xo’jalik mahsulotlari nobudgarchiligini oldini oladi va tayyor mahsulotlar turini ko’paytirishga imkon yaratadi, tashish xarajatlarini kamaytirib, qishloqda mehnatga layoqatli odamlarning ish bilan bandligini ta’minlaydi.
Fermer xo’jaliklariga xizmat ko’rsatish maqsadida tashkil etilgan infratuzilma ob’ektlari faoliyatiga oid iqtisodiy munosabatlarda kamchiliklar mavjud. Xususan, muayyan infratuzilma ob’ektini tashkil etish mas’ul tashkilot tomonidan katta mablag’ sarflashi, aksariyat holatda infratuzilmalar uzoq masofada joylashgani (asosan tuman va viloyat markazlarida), buyurtmachilar (fermerlar) va moddiy-texnika vositalarini yetkazib beruvchi shoxobchalar o’rtasida hisob-kitob mexanizmlarining takomillashmagani hamda tuzilgan shartnomalarning bajarilmasligi va boshqalar. Bu nafaqat fermer xo’jaliklarining iqtisodiy faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatib qolmasdan, balki infratuzilma ob’ektlarining daromadi kamayib, moliyaviy ahvoli yomonlashib, o’z faoliyatini tugatishga olib keladi. Shu bois, istiqbolda fermer xo’jaliklariga xizmat ko’rsatuvchi infratuzilmalar muassasalarini ilmiy ishda tavsiya etilgan prognozlar negizida yetarli darajada tashkil etish maqsadga muvofiqdir.
Istiqbolda fermer xo’jaliklari va ularga xizmat ko’rsatadigan bozor infratuzilma ob’ektlari o’rtasidagi munosabatlarni rivojlantirish va takomillashtirish yo’nalishida asosiy vazifa - me’yoriy va miqdoriy ko’rsatkichlardan foydalanishdir. Chunki bu ko’rsatkichlar alohida hududlarni real holatini ko’rsatib berib, ushbu hududning ehtiyoj va talablaridan kelib chiqqan holda tashkil etilishi lozim bo’lgan infratuzilma ob’ektlarini aniqlashga yordam beradi.
Qishloqda bozor infratuzilmalarining istiqbolda yanada samarali faoliyat yuritishi uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim:
birinchidan, fermerlarni qo’llab-quvvatlash, jumladan moliyalashtirish mexanizmlarini takomillashtirish, fermerlarga xizmat ko’rsatadigan infratuzilma muassasalarining xizmat ko’rsatish sifatini oshirish; ikkinchidan, qishloqda bozor infratuzilmalari faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish va qo’llab-quvvatlashning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirish; uchinchidan, qishloqda infratuzilma ob’ektlariga kadrlar tayyorlash va ularning kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirish hamda infratuzilmalarni rivojlantirishning zamonaviy texnik va iqtisodiy siyosatini shakllantirish.