Mavzu: Korxonaning ishlab chiqarish strukturasi Reja: Korxona tushunchasi va ishlab chiqarish strukturasi

Korxonaning ixtisoslashtirish darajasi bevosita sexlar o‘rtasida ishlab chiqarish jarayonlarini taqsimlash darajasi korxona ichida va boshqa korxonalar bilan birgalikda mehnatni taqsimlash asosida ishni tashkil qilish shaklini aniqlaydi. Korxonaning ixtisoslashtirish darajasi qancha yuqori bo‘lsa, tor sohadagi sexlarni tashkil qilishga imkoniyat yaratiladi.
Ishlab chiqarish ko‘lami bevosita korxonada sexlarning tarkibi va sonini, ularning maydonini aniqlaydi hamda sexlarni ixtisoslashtirish darajasiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ishlab chiqarish ko‘lami qancha katta bo‘lsa, korxona sexlari shuncha ko‘p va ishlab chiqarish maydoni shuncha katta bo‘ladi hamda ko‘p miqdorda mahsulot ishlab chiqariladi. Yirik korxonalarda texnologik jihatdan bir turdagi bir nechta sexlar-mexanika, yig‘ish, quyish va boshqalarni tashkil qilish mumkin. Aksincha, yirik korxonalarda sexsiz ishlab chiqarish strukturasini ham yaratish mumkin
Texnologik jarayonlarning xususiyati bevosita korxona sexlarining tarkibini aniqlaydi va uni ixtisoslashtirishga ta’sir ko‘rsatadi.
Turli sanoat tarmoqlari korxonalari bir xildagi ishlab chiqarish strukturasiga ega emas. Hatto bir tarmoqqa oid korxonalarning ham ishlab chiqarish strukturasi bir-biridan farq qiladi
Qurilish korxonalarida ishlab chiqarish strukturasi yangi korxona qurilishi, mavjud binoni qayta qurish, dastgohlarni qayta joylashtirish, sex va uchastkalarni mexanizatsiyalash masalalarini aniqlab beradi
Sexlar texnologik, bir turdagi yoki aralash shaklda ixtisoslashtirish asosida tashkil qilinishi mumkin. Shuning uchun korxonaning ishlab chiqarishm strukturasini uchta turga ajratish mumkin
Birinchi tur - texnologik tur. Korxonalarda bunday sexlarni tashkil qilish texnologik prinsipga asoslanadi. Bunday sexlar zavodda ishlab chiqarilayotgan barcha mahsulotlar uchun turli xildagi detallar tayyorlash yoki ularga ishlov berishdagi bir turdagi texnologik operatsiyalar majmuini (kompleks) bajaradi. Ishlab chiqarish strukturasini bunday turiga tayyorlov sexlarini kiritish mumkin. Texnologik turning kamchiliklari shundan iboratki, sex rahbariyati ishlab chiqarish jarayonining ma’lum bir qismiga javob beradi. Sexda turli xildagi detallar tayyorlanganligi sababli dastgohlarni texnologik jarayon tartibi bo‘yicha joylashtirish qiyin. Shuning uchun ularni bir tur va guruhlar bo‘yicha joylashtiriladi, bu esa, sex ichida yarim tayyor mahsulotlarni tashish masofasini uzaytiradi. Sexlarni ixtisoslashtirish ishlab chiqarish sikli davomiyligini uzaytiradi. Texnologik xususiyatiga ko‘ra asosiy sexlarni tashkil qilish donalab va kichik seriyalarda turli xildagi mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalarda tashkil qilinadi.
Uchinchi tur - Ishlab chiqarish miqyosini kengayib borishiga qarab dastgohlarning gabarit o‘lchamlari yoki mahsulot tayyorlash uchun ishlatilayotgan metall yoki boshqa turdagi xom ashyolarni hisobga olgan holda, sexlarni texnologik ixtisoslashtirish amalga oshiriladi. Mashinasozlik sanoatida korxonani ishlab chiqarish strukturasini aralash turi keng qo‘llaniladi. Bunday korxonalarda sexlarni tashkil qilish asosida mahsulot-texnologiya prinsipi yotadi
Ikkinchi tur - mahsulot (buyum) turi. Korxona ishlab chiqarish strukturasini bunday turi bo‘yicha sexlarni tashkil qilish asosida mahsulot belgisi etadi. Bu holatda sexlar cheklangan turdagi buyumlar, detallar va detal qismlarini tayyorlashga ixtisoslashgan bo‘lib, unda texnologik jarayon va operatsiyalarni bajarishda turli xildagi dastgohlardan foydalaniladi. Korxonani ishlab chiqarish strukturasining bu turi ancha taraqqiy etgan bo‘lib, bunday ixtisoslashuv seriyali ishlab chiqarishni, ommaviy ishlab chiqarishda potok liniyalarini tashkil qilish imkonini beradi