Mavzu: L. Yeyler, J. Venn, R. Dekart hayoti va ilmiy faoliyatini o‘rganish. Reja

Jon Venn ( 1834 -yil 4-avgust – 1923-yil 4-aprel)ingliz matematiki ,mantiqiy va faylasufi boʻlib, mantiq, toʻplamlar nazariyasi, ehtimol , ehtimollik
"ma’lumotli" taxminlardan farqli o‘laroq, biror narsaning qanchalik tez-tez
sodir bo‘lishi prognoz qilinishi bilan belgilanishi kerakligini ta’kidlaydi.
Keyin Venn 1881 yilda " Symbolic Logic " asarida Jorj Bulning nazariyalarini yanada rivojlantirdi va u erda Venn diagrammasi deb nomlanuvchi narsalarni ta’kidladi. statistikada etgani bilan tanilgan. , va kompyuter fanlari.
1866-yilda Venn ehtimollik chastotasi nazariyasini qo‘llab-quvvatlovchi
yangi kitob bo‘lgan "Tasodifan mantiqi" ni nashr etdi. U Londonda oʻz
taʼlimini oʻz taʼlimini 1846-yil sentabrda akasi Genri bilan birga Ser Rojer
Cholmeley maktabiga qoʻshilib, hozirda Highgate School deb nomlanuvchi
maktabda boshladi. 1862 yilda u Kembrijga axloqshunoslik bo‘yicha
o‘qituvchi sifatida qaytib keldi, mantiq va ehtimollar nazariyasini o‘rgandi
va o‘rgatdi va taxminan 1869 yildan boshlab, kollejlararo ma’ruzalar o‘qidi.
Bu vazifalar uning nomini olgan diagrammani ishlab chiqishga olib
keldi. Venn 1908-1909 yillarda Kembrij antikvarlar jamiyatining prezidenti
bo‘lgan. [15] U, shuningdek, Kembrij Provident Tibbiyot Instituti vitse-prezidenti sifatida qayd etilgan Dekart keksa, ammo qashshoq zodagonlar oilasidan
chiqqan va oiladagi eng kenja (uchinchi) o‘g‘il edi.
U 1596 yil 31 martda Fransiyaning Indre-et-Luara departamenti Lae
(La Haye en Touraine), hozirgi Dekart (Dekart) shahrida tug‘ilgan. U 1-yoshga to‘lganda onasi vafot etdi. Dekartning otasi Renn shahrida sudya bo‘lgan
va kamdan-kam hollarda Laeda paydo bo‘lgan; Bolani onasi tomonidan
buvisi tarbiyalagan. Bolaligida Rene sog‘lig‘i va aql bovar qilmaydigan
qiziqishi bilan ajralib turardi.
Dekart ilk ta’limni Jan Fransua o‘qituvchisi bo‘lgan Jezuit kolleji
La Flecheda oldi. Kollejda Dekart Fransiya ilmiy hayotining bo‘lajak
koordinatori Marin Mersenni (keyin talaba, keyinchalik ruhoniy) bilan
uchrashdi. Diniy ta’lim, g‘alati darajada, o‘sha paytdagi falsafiy
hokimiyatlarning yosh Dekartdagi shubhalarini kuchaytirdi. Keyinchalik u
o‘zining bilish usulini shakllantirdi: takrorlanadigan tajribalar natijalari
bo‘yicha deduktiv (matematik) fikrlash Dekart falsafasi asosida jon va tana, «fikrlovchi» va «ko‘lamli» substansiya dualizmi yotadi. Materiyani ko‘lam
(yoki fazo) ga tenglashtirgan, harakatni jismlarning o‘z joyini o‘zgartirishidan
iborat deb bilgan. Uning fikricha, harakatning umumiy sababchisi xudo
bo‘lib, u materiya, harakat va osoyishtalikni yaratgan. Inson jonsiz a’zoi
badanni tafakkurga va irodaga ega bo‘lgan jon b-n bog‘lab turadi.
Dekart falsafasi xudo, jism va jondan iborat uchta tug‘ma g‘oya bor
degan qoidaga asoslanadi. U xudoning mavjudligini, tashqi olamning realligini isbotlashga harakat qilgan. Dekart g‘oyasiga ko‘ra, insonning mohiyati uning fikrlashidadir. «Fikrlayapman, demak mavjudman» degan fikri shundan
kelib chiqqan. Uning fikricha, ilmda ishonchli, isbotlangan, tajribada
tekshirilgan dastlabki asos ikki yo‘l b-n — birinchisi induksiya va analiz
orqali, ikkinchisi — deduksiya va sintez orqali izlab topiladi. Dekart ikkinchi
yo‘lni ma’qul yo‘l deb hisoblaydi. U inson aql-idrokining bilish jarayonidagi
o‘rniga yuksak baho beradi. «Har bir xulosaga shubha b-n qarash kerak»,
deydi u. Har jihatdan ratsional-faylasuf bo‘lgan D. 17—18-a. falsafasi va fani taraqqiyotiga salmoqli hissa qo‘shdi.