Mavzu: lqtisodiy tahlilda balansli bog'lanish, zanjirli bog'lanish usullari. Iqtisodiy tahlil metodi

Mahsulotning mehnat sig‘imi va soatlik ishlab chiqarish tahlili 

Mehnat sig‘imi – bu detallar, uzellar, yarimfabrikatlar, mahsulot ishlab chiqarish uchn ish vaqti sarfi hisoblanadi. Ishlab chiqarishni texnik takomillashtirish, ilmiy-texniktaqqiyot, ishni tashkil qilishning ilg‘or usullarini joriy qilish yo‘li bilan erishilgan mahsulotning mehnat sig‘imini kamaytirish evaziga mehnat unumdorligi o‘sishining yuqori ulushiga erishiladi. Mahsulotning mehnat sig‘imi va ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari o‘rtasida teskari mutanosiblik mavjud – mehnat sig‘imi kamayganda ishlab chiqarish o‘sadi va aksincha. Mehnat sig‘imi qisqarishi hisobiga mehnat unumdorligining ortish foizi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanishi mumkin: 

Bu yerda Fm – mehnat unumdorligining o‘sish foizi; A – ishlab chiqarilgan mahsulot mehnat sig‘imining kamayish foizi. Mahsulot birligi ishlab chiqarish uchun mehnat sig‘imining qisqarishi ishchilarning o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishi miqdoriga ham bevosita ta’sir qiladi. Mehnat sig‘imi o‘zgarishining ishchilarning mehnat unumdorligiga ta’sirini 1000 so‘mlik mahsulot hisobida solishtirma mehnat sig‘imi ko‘rsatkichidan foydalangan holda kuzatish mumkin. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar shundan darak beradiki, solishtirma mehnat sig‘imi o‘tgan yilga nisbatan 21,9 % ga (100-78,10), rejaga nisbatan esa 13,64 % (100 – 86,36) kamaygan. Ushbu omil hisobiga asosan soatlik ishlab chiqarish o‘sishi ta’minlangan, u esa mehnat sarfi darajasi va me’yorlarning bajarilish darajasiga bog‘lq bo‘ladi.

Mavzu: Mahsulot hajmiga mehnat omillari ta'sirining tahlili.
Mehnat unumdorligiga ta'sir qiluvchi omillar. Mehnat unumdorligi va uning darajasiga ta'sir etuvchi omillar - mavhum Mehnat unumdorligi darajasiga omillar ta'sirini tahlil qilish
Har qanday mahsulot ishlab chiqarishda korxona rahbariyatining asosiy maqsadlaridan biri natijaga erishishdir. Bitta savol shundaki, erishish uchun ish jarayonida qancha kuch va resurslar kerak bo'ladi asosiy maqsad. Korxona faoliyati samaradorligini aniqlash uchun xodimlarning mehnat unumdorligi ko'rsatkichi bo'lgan "mehnat unumdorligi" tushunchasi kiritildi. Vaqt birligida bir kishi bajarishi mumkin bo'lgan ish shartli ravishda "ishlab chiqarish" deb ataladi.
Har bir kompaniya uchun yuqori natijaga erishish va shu bilan birga ishlab chiqarishga imkon qadar kamroq resurslarni sarflash juda muhim (bu elektr to'lovlari, ijara haqi va boshqalarni o'z ichiga oladi).
Tovar ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko'rsatish bilan shug'ullanadigan har qanday korxonada eng muhim vazifa mehnat unumdorligini oshirishdir. Shu bilan birga, ish jarayoni uchun zarur bo'lgan xarajatlar miqdorini kamaytirish uchun odatiy bo'lgan bir qator chora-tadbirlar mavjud. Shunday qilib, korxonaning rivojlanish davrida mehnat unumdorligi o'zgarishi mumkin.
Qoidaga ko'ra, o'zgarishlarga, ya'ni ishlab chiqarish ko'rsatkichlarining o'sishiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan bir nechta omillar guruhlari tasniflanadi. Avvalo, bu iqtisodiy va geografik omil bo'lib, erkin resurslarning mavjudligini o'z ichiga oladi. ish kuchi, suv, elektr energiyasi, qurilish materiallari, shuningdek, kommunikatsiyalargacha bo'lgan masofa, relef va boshqalar. Zamonaviy texnologiyalarning yangi avlodlarini joriy etish va ilg'or texnologiyalarni qo'llashga yordam beradigan ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni tezlashtirishning ahamiyati ham kam emas. avtomatlashtirilgan tizimlar. Shuni ham hisobga olish mumkinki, mehnat unumdorligi tarkibiy o'zgarishlar omiliga ham bog'liq bo'lib, bu butlovchi qismlar va sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar ulushining, shuningdek ishlab chiqarish tarkibi va ulushining o'zgarishini anglatadi. ba'zi turlari mahsulotlar.
Ijtimoiy (inson) moment hali ham katta ahamiyatga ega bo'lib qolmoqda, chunki mehnat unumdorligini oshirishning asosi ijtimoiy imtiyozlar to'g'risidagi g'amxo'rlikdir. Bularga quyidagilar kiradi: insonning jismoniy salomatligi, uning intellektual rivojlanish darajasi, kasbiy mahorati va boshqalar.
Mehnat unumdorligining o'sish omillari butun mehnat jarayonining eng muhim tarkibiy qismidir, chunki ular har qanday korxonaning rivojlanish sur'atlariga ta'sir qiladi va shunga mos ravishda foydaning ko'payishiga yordam beradi.
Shuningdek, ishlab chiqarish va mehnatni boshqarish darajasini belgilaydigan tashkiliy momentni ham ta'kidlash kerak. U korxona boshqaruvini tashkil etishni takomillashtirish, kadrlar, moddiy-texnik tayyorgarlikni yaxshilashni o'z ichiga oladi.
Hosildorlik haqida gapirganda, mehnat intensivligini e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi. Ushbu kontseptsiya xodimning ma'lum bir ish vaqti uchun sarflagan aqliy va jismoniy energiya miqdorini aks ettiradi.
Berilgan ish oqimi uchun optimal intensivlikni aniqlash juda muhim, chunki haddan tashqari faollik unumdorlikning muqarrar yo'qotishlariga olib kelishi mumkin. Qoida tariqasida, bu insonning ortiqcha ishlashi, kasbiy kasalliklarning paydo bo'lishi, jarohatlar va boshqalar natijasida sodir bo'ladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, mehnat intensivligini belgilovchi asosiy ko'rsatkichlar aniqlandi. Avvalo, bu mehnat faoliyati bilan shug'ullanadigan odamning ish yuki. Bu ish jarayonining intensivligini va shunga mos ravishda xarajatlarning maqsadga muvofiqligini aniqlash imkonini beradi. Shu bilan birga, ish tezligini, ya'ni vaqt birligiga nisbatan harakatlar chastotasini hisoblash odatiy holdir. Ushbu omillarni hisobga olgan holda, korxona, qoida tariqasida, ma'lum standartlarga ega bo'lib, ularning ko'rsatkichlari asosida ishlab chiqarish ish rejasi tuziladi.
Mehnat unumdorligi omillari olimlar va amaliyotchilarning diqqat markazida bo'ladi, chunki ular uning darajasi va dinamikasini belgilovchi asosiy sabab bo'lib xizmat qiladi. Tahlilda o'rganilayotgan omillarni turli mezonlarga ko'ra tasniflash mumkin.