Mavzu: lqtisodiy tahlilda balansli bog'lanish, zanjirli bog'lanish usullari. Iqtisodiy tahlil metodi

Oqim nazorati

Pul oqimlarini to'g'ri boshqarish muvaffaqiyatli investitsiya faoliyati uchun asosdir. Biroq, u turli shakllarda bo'lishi mumkin. Pul oqimlarini boshqarish operativ va strategikdir. Ushbu shakllar o'rtasidagi farq mos ravishda taktika va strategiya o'rtasidagi farq bilan bir xil. Ularning shakllanishi investitsion rejalashtirishga asoslanadi. Vaqt pul oqimini boshqarishning aniq bosqichlarini yaratishda asosiy omil hisoblanadi.
1. Joriy rejalashtirish bosqichi kun bo'yicha majburiy taqsimot bilan to'lov kalendarini tayyorlashda ifodalanadi. Ushbu hujjat pul mablag'larining kutilayotgan tushumlarini (chiqishi) maksimal darajada ishlab chiqish va batafsil tavsiflash bilan ajralib turadi.
2. Oylik rejalashtirish bosqichi yillik byudjet asosida shakllantiriladi. Reja juda chuqur ishlab chiqilgan, ammo batafsil emas.
3. Yillik rejalashtirish bosqichi bir oygacha quriladi. Uzoq muddatli investitsiya strategiyasi asosida ishlab chiqish odatiy holdir. Ushbu rejani shakllantirishda asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar dinamikasini hisobga olish zarur. O'rganish va tafsilotning o'rtacha darajasida farqlanadi.
4. Uzoq muddatli rejalashtirish bosqichi 3-5 yilga tuziladi. U asosiy investitsion maqsad va vazifalarga asoslanadi. Tafsilot ahamiyatsiz.
Yuqorida sanab o'tilgan barcha hujjatlarni shakllantirishning maqsadi ma'lum bir davr oxirida naqd pul qoldig'ini eng aniq modellashtirishdir. Bunday hisob-kitoblar asosida investorda mavjud investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun yetarli mablag‘ bor yoki yo‘qligini yuqori ehtimollik bilan taxmin qilish mumkin.

Mavzu: Valyuta mablag'lari harakati tahlili.
“Chet el valyutasidagi pul mablag‘lari” (350-satr) moddasi bo‘yicha korxonaning banklardagi valyuta hisoblarida mavjud bo‘lgan, hisobot davrining oxirgi sanasidagi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo‘yicha milliy valyutada baholangan valyuta mablag‘larining qoldig‘i ko‘rsatadi. Chet el valyutasidagi pul mablag‘larining hisobi chet el valyutasidagi pul mablag‘larini hisobga oluvchi hisoblarda (5200) yuritiladi.
. “Boshqa pul mablag‘lari va ekvivalentlari” (360-satr) moddasi bo‘yicha bankdagi maxsus hisoblardagi pul mablag‘larini hisobga oluvchi hisoblar (5500), pul ekvivalentlarini hisobga oluvchi hisoblar (5600), yo‘ldagi pul mablag‘larini (o‘tkazmalarini)hisobga oluvchi hisoblarida (5700)hisobga olinadigan korxonaning pul mablag‘lari qoldig‘i ko‘rsatiladi.
. “Qisqa muddatli investitsiyalar” (370-satr) moddasi bo‘yicha hisobi qisqa muddatli investitsiyalarni hisobga oluvchi hisoblarida (5800) amalga oshiriladigan korxonaning boshqa korxonalar qimmatli qog‘ozlariga, davlat obligatsiyalari va mahalliy qarz (zayom) hamda shu singarilarga qisqa muddatli (12 oydan oshmaydigan muddatga) investitsiyalar, shuningdek boshqa korxonalarga berilgan qarzlar va boshqa joriy investitsiyalar ko‘rsatiladi.
“Boshqa joriy aktivlar” (380-satr)moddasi bo‘yicha hisobi 5910 “Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo‘qotishlar” va 5920 “Boshqa joriy aktivlar” hisoblarida yuritiladigan mazkur hisobot davrida inventarizatsiyada aniqlangan va ular bo‘yicha aybdor shaxslar buzilishidan kamomadlar, o‘g‘irliklar va qiymatliklarni shikastlashdan yo‘qotishlar summasi hamda yuqorida keltirilgan bo‘lim moddalarida nazarda tutilmagan, biroq korxona mulki hisoblangan boshqa joriy aktivlar ko‘rsatiladi.
“II bo‘lim bo‘yicha jami” (390-satr)moddasi bo‘yicha 140, 190, 200, 210, 320, 370, 380-satrlar bo‘yicha summa ko‘rsatiladi.
“Balans aktivi bo‘yicha jami” (400-satr)moddasi bo‘yicha satrlarni qo‘shish yo‘li bilan olingan aktivlarning jami summasi ko‘rsatiladi 130-satr + 390-satr.
“Ustav kapitali” (410-satr) moddasi bo‘yicha ta’sis hujjatlarida korxona ta’sischilari ulushlarining (hissalari, nominal qiymat bo‘yicha aksiyalari, pay badallarining) yig‘indisi sifatida ro‘yxatga olingan ustav kapitali miqdori ko‘rsatiladi. Ustav kapitalining hisobi ustav kapitalini hisobga oluvchi hisoblarda (8300) yuritiladi.
“Qo‘shilgan kapital” (420-satr) moddasi bo‘yicha hisobi qo‘shilgan kapitalni hisobga oluvchi hisoblarda (8400) yuritiladigan aksiyalarni nominal qiymatdan yuqori narxlarda birlamchi sotishda olingan emission daromad summasi, korxonaning ustav kapitalini shakllantirishda ta’sis hujjatlarini ro‘yxatga olish sanasi bilan mablag‘larni ustav kapitaliga haqiqatda kiritish sanasidagi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kurslari o‘rtasida yuzaga keladigan kurslardagi farq summasi ko‘rsatiladi.
“Rezerv kapitali” (430-satr) moddasi bo‘yicha hisobi rezerv kapitalini hisobga oluvchi hisoblarda (8500) yuritiladigan uzoq muddatli aktivlarni qayta baholashda hosil bo‘ladigan inflatsiya rezervlari, qonunchilik va ta’sis hujjatlarida nazarda tutilgan miqdorlarda sof foydadan ajratmalar hisobiga tashkil etilgan rezerv fondi, shuningdek tekinga olingan mol-mulk qiymati ko‘rsatiladi,.
Mazkur modda bo‘yicha soliq solishdan ozod qilish natijasida bo‘shaydigan mablag‘larni qonunchilikda o‘rnatilgan tartibda maqsadli vazifalarni bajarishga yo‘naltirish sharti bilan bojxona to‘lovlarini, budjetga soliqlar va majburiy to‘lovlarni to‘lash bo‘yicha soliq imtiyozlari summalari ham aks ettiriladi.
“Sotib olingan xususiy aksiyalar” (440-satr) moddasi bo‘yicha korxonada bo‘lgan, ularni keyinchalik tarqatish yoki yo‘q qilish (bekor qilish) uchun sotib olingan xususiy aksiyalari, hissalari va paylarining qiymati ko‘rsatiladi. Sotib olingan xususiy aksiyalari, hissalari va paylari sotib olingan xususiy aksiyalarini hisobga oluvchi hisoblarida (8600) hisobga olinadi.
“Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)” (450-satr) moddasi bo‘yicha hisobi taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)ni hisobga oluvchi hisoblarida (8700) yuritiladigan hisobot yilining sof foydasi (zarari) va o‘tgan yillarning jamg‘arilgan foydasi (zarari) aks ettiriladi.
Valyuta mablag‘lari operatsiyalarni amalga oshirish paytida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi milliy valyutasida, valyuta mablag‘lari qoldig‘i esa — hisobot davrining oxirgi sanasida aks ettiriladi.
164. “Yil boshiga qoldiq” (250-satr) moddasi bo‘yicha hisobot davri boshida korxonaning valyuta hisoblari va kassasida bo‘lgan valyuta mablag‘lari summasi ko‘rsatiladi.
165. “Kelib tushgan valyuta mablag‘lari, jami” (260-satr) moddasi bo‘yicha 261, 262, 263, 264-satrlarda ko‘rsatilgan, hisobot davrida valyuta tushumlarining umumiy summasi ko‘rsatiladi, bu satrlarda aks ettiriladi:
a) 261-satr bo‘yicha — “Sotishdan olingan tushum” — korxona tomonidan hisobot davrida olingan valyuta tushumi summasi;
b) 262-satr bo‘yicha — “Konvertatsiya qilingan” — sotib olingan xorijiy valyuta summasi;
v) 263-satr bo‘yicha — “Moliyaviy faoliyat bo‘yicha” — moliyaviy faoliyatdan olingan valyuta mablag‘lari summasi;
g) 264-satr bo‘yicha — “Boshqa manbalar” — 261, 262, 263-satrlarda nazarda tutilmagan manbalar hisobiga korxonaning valyuta hisoblari va kassasiga boshqa valyuta tushumlari summasi.
166. “Sarflangan valyuta mablag‘lari, jami” (270-satr) moddasi bo‘yicha korxona tomonidan 271 — 273-satrlarda ko‘rsatilgan turli maqsadlarga sarflangan valyuta mablag‘larining umumiy summasi aks ettiriladi, bu satrlarda aks ettiriladi:
a) 271-satr bo‘yicha — “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lovlar” — mol-mulkni olishga, bajarilgan ishlarga va ko‘rsatilgan xizmatlarga sarflangan valyuta mablag‘lari summasi;
b) 272-satr bo‘yicha — “Moliyaviy faoliyat bo‘yicha to‘lovlar” — moliyaviy faoliyat bo‘yicha sarflangan valyuta mablag‘lari summasi;
v) 273-satr bo‘yicha — “Boshqa maqsadlar uchun” — 271, 272-satrlarda sanalmagan boshqa maqsadlarga sarflangan valyuta summasi.