Mavzu: Mass-spektrometrik analiz usullari. Reja: kirish i– asosiy qism 1 Mass-spektrometrik metodining mohiyati

ASOSIY QISM
1.1 – Optik analiz usullari.
Spektral analiz.
Spektral analiz usuli tekshiriladigan moddaning atomi yoki molekulasi elektromagnit nurni chiqarish hodisasidan foydalanishga yoki bu nurning ular bilan o‘zaro ta’sirlanishiga (ko‘proq nurning yutilishiga) asoslangan.
Analizning spektral usullari guruhiga quyidagilar kiradi: emission spektral analiz – tekshiriluvchi modda nurlarining emission spektrlarini (nur tarqatish yoki nurlanish spektrlarini) o‘rganishga asoslangan fizikaviy usullar. Bu nurlar kuchli qo‘zg‘atuvchi manbalar (elektr yoyi, yuqori voltli uchqun) ta’sirida hosil bo‘lali. Bu usul moddaning element tarkibini – ayni modda tar kibiga qanday elementlar kirganligini aniqlashga imkon beradi.
Alanga spektrofotometriyasi yoki alanga fotometriyasi emission spektral analizning bir turi bo‘lib, tekshirilayotgan modda elementlarining zaifroq qo‘zg‘atish manbalari ta’sirida hosil bo‘luvchi emission spektrlarini tekshirishga asoslangan. Bu usul tekshiriluvchi namunada, asosan, ishqoriy va ishqoriy – yer metallar, shuningdek, galliy, indiy, talliy, qo‘rg‘oshin, marganes, mis singari metallarning miqdori haqida fikr yuritishga imkon beradi.
Atom-adsorbsion spektrofotometrik analiz usuli alanga gazlarida metall erkin atomlarining shu elementga xos to‘lqin uzunligidagi yorug‘lik energiyasini yutishiga asoslangan. Bu usulda emission alanga fotometriyasi usulida aniqlab bo‘lmaydigan surma, vismut, selen, rux, simob kabi elementlarni aniqlash mumkin.
Adsorbsion spektroskopiya moddalarning har biriga xos bo‘lgan yutish spektrlarini o‘rganishga asoslangan. U quyidagi usullarga bo‘linadi:
Spektrofotometrik usul spektrning ultrabinafsha, ko‘rinuvchi va infraqizil sohalarida muayyan to‘lqin uzunlikda yorug‘lik yutilishini o‘lchashga asoslangan.
Fotokolorimetrik usul spektrning ko‘rinuvchi sohasida nur yutilishini yoki yutilish spektrini aniqlashga asoslangan. Analizning lyuminessent yoki fluoressent usulida moddalar ultrabinafsha nurlar bilan nurlantirilganda ulardan tarqaluvchi ko‘rinuvchi nurlarning intensivligi (fluoressensiya) aniqlanadi.