Mavzu: Neft, neft mahsulotlari fizik xususiyatlari. Reja

2-MA’RUZA

Mavzu: Neft, neft mahsulotlari fizik xususiyatlari.
Reja:

1. 
   Neft va neft mahsulotlarining asosiy xossalari.
   
2. 
   Neft mahsulotining issiqlikdan kengayishi.
   
3. 
   Neft mahsulotlarining yong‘indan xavfliligi bo‘yicha klassifikatsiyasi.
   

Neft, gaz va neft mahsulotlarining asosiy fizik-texnik xossalariga: zichlik, qovushqoqlik, o‘z-o‘zidan alanga olish harorati, elektrlanish, mahsulotlarning zararli xususiyatlari, kritik harorat va kritik bosim, to‘yingan bug‘ bosimi, portlash, yong‘indan xavflilik va boshqalar kiradi. Bu xossalarni bilish neft-gaz va neft mahsulotlarini tashish va saqlashdagi texnologik jarayonlarni to‘g‘ri tashkil qilishni taqozo etadi. Quyida ularning mazmuni bilan tanishib chiqamiz:
Neft qo‘ng‘ir rangli yonuvchan suyuqlik bo‘lib, uning tarkibi S5:S36 gacha bo‘lgan turli sinf uglevodorod birikmalari hamda kislorod, azot, oltingugurt birikmalari aralashmasidan tashkil topgan. Neftning kimyoviy tarkibi qazib olinayotgan konlarga bog‘liq bo‘lib, tarkibidagi moddalarning o‘rtacha qiymatlari quyidagicha (foizda): uglerod 84–85; vodorod 12–14; kislorod 0,1–1,3; azot 0,02–1,7; oltingugurt 0,01–5,5.
Neft, gaz va neft mahsulotlarining asosiy fizik-texnik xossalari:

• 
  zichlik;
  
• 
  qovushqoqlik;
  
• 
  portlovchanlik;
  
• 
  o‘z-o‘zidan alanga olish harorati;
  
• 
  elektrlanish;
  
• 
  bug‘lanuvchanlik;
  

Neftning eng muhim xossalaridan biri uning zichligi hisoblanadi.
Zichlik - hajm birligidagi modda (neft, neft mahsuloti, gaz)ning massasi tushuniladi.
Neftning zichligi uning tarkibiga kiruvchi komponentlar: smola, asfalten va unda erigan gazlar miqdoriga bog‘liq bo‘lgan holda 0,75 kg/m3 dan 0,99 kg/m3 gacha o‘zgaradi.
Neft zichligi uni qizdirish yoki tarkibida gazning erishi natijasida kamayadi. Qatlam neftning zichligi yuzaga chiqqan neft zichligidan kichik bo‘ladi.
Neftning zichligini aniqlashda quyidagilardan foydalaniladi:

• 
  areometr
  
• 
  densimetr
  
• 
  piknometr
  
• 
  vestfal tarozisi
  

Zichlikni aniqlash formulasi:

bunda: m - massa, kg; V – hajm,
Ziсhlik temperaturaga bog`liq bo`lib, odatda, temperatura ortishi bilan kamayadi. Bu o`zgarish neft mahsulotlari uchun quyidagi munosabat orqali ifodalanadi:

t – temperatura, (birligi ), - hajmiy kengayish temperatura koeffitsienti; - suyuqlikning 20°C dagi ziсhligi, (birligi ).
Suvning ziсhligi bu qonundan mustasno bo`lib, uning ziсhligi eng katta qiymatga 4°C (aniqrog‘i 3,98°C) da ega bo`ladi. Uning issiqligi bundan oshsa ham, kamaysa ham ziсhligi kamayib boradi.
Mahsulotlarni tashish va saqlash jarayonida neft va neft mahsulotlarining zichligi quyidagi birliklarda aniqlanadi:

•