Mavzu: Nochiziqli elektr zanjirlarning asosiy xossalari va xususiyatlari

O’zgaruvchan tokni to’g’rilash Nochizik zanjirlarda bir tomonlama uzgaruvchanlik xususiyatiga ega bulgan nochizik elementlar aloxida kategoriyani tashkil etadi. Bu elementlarning karshiligi tokning shartli tugri yunalishda juda kichik bulib, uning teskari yunalishida uta katta kiymatga ega buladi. 1-3-rasmda nochizik elementga sinusoidal kuchlanish U = Um (t) (punktir chizik) ta‘sir etganda olingan yarim utkazgichli diodning ideallashtirilgan volt-amper xarakteristikasi i (u) va tokning shakli i(t) kursatilgan. Kuchlanishning musbat yarim davridagi uzgarishida (I-I‘-I‘‘ ga utish) diodning karshiligi kichik (v.a.x.1) bulganligidan undan utaetgan tok I‘ nuktaning koordinatasi bilan aniklanib, amplitudasi katta kiymatga ega buladi. Kuchlanishning manfiy yarim davrdagi uzgarishi esa (yeki =Um(t) sinusoidaning manfiy yarim davri) diod xarakteristikasining pastki kismiga mos keladi. Ana shu kiska vakt oraligida diodning toki xisobga olmaslik darajada kichik buladi, chunki tokning bu yunalishida diodning ichki karshiligi uta katta (v.a.x.11). Teskari tokning amplitudasi nukta 2‘ ning koordinatasi bilan aniklanadi (2-2‘- 2‘‘ga utish). Shunday kilib, agar dioddagi kuchlanishning bir davrdagi urtacha kiymati nolga teng bulsa, dioddan utaetgan tokning urtacha kiymati uning musbat yarim tulkini yuzasining davri T  2  ga nisbati bilan aniklanadi. Real zanjirlarda tugrilangan tokning musbat yarim tulkinining amplitudasi teskari tokning amplitudasidan bir necha yuz va xatto ming marta katta buladi. Shuning uchun injenerlik xisoblashlarida teskari utkazuvchanlik toki e‘tiborga olinmaydi. Tugrilash effektidan sanoatda uzgaruvchan tokni uzgarmas tokka aylantirishda keng foydalaniladi. Bunga asosiy sabab shuki, uzgarmas tok manbalariga karaganda uzgaruvchan tok manbalari keng tarqalgan.