Navoiy davlat pedagokika instituti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim yo’nalishi a1-guruh 3-kurs talabasi ablaqulova Mutabarning matematik tassavurlarni shakillantirish nazariyasi va metodikasi fanidan tayyorlangan qo’llanmasi

NAVOIY DAVLAT PEDAGOKIKA INSTITUTI MAKTABGACHA VA BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI A1-GURUH 3-KURS TALABASI Ablaqulova Mutabarning MATEMATIK TASSAVURLARNI SHAKILLANTIRISH NAZARIYASI VA METODIKASI FANIDAN TAYYORLANGAN QO’LLANMASI

1)Birida ikkinchisidagiga qaraganda bitta ortiq narsa bolgan yig‘indilar birinchi marta taqqoslanayotganda, ular tengmi va qaysilari ko‘p, degan savollarga kichkintoylarning ko‘pchiligi «ular teng» deb javob beradi. Bunga sabab shuki, oldingi mashg‘ulotlarda miqdor jihatidan teng narsalar yig‘indilarigina taqqoslanilgan edi; ilgari o‘zlashtirilgan tasavvurlar yangi vaziyatni idrok etishga ta’sir ko‘rsatadi.
U juftlab qo‘yilgan narsalarni navbatma-navbat (qo‘li bilan) ko‘rsatadi, ortiqcha narsa ustida to‘xtalib tushuntiradi: «Bitta quyoncha ortiqcha, demak ular olmaxonchalarga qaraganda ko‘p. Bitta olmaxoncha yetishmaydi, demak ular quyonchalarga qaraganda kam».

2)Kichkintoylarga ortiqcha narsa qayerdaligini yoki qayerda bitta narsa yetishmasligini ko‘rsatib berish taklif qilinadi.
«Son-sanoq» bоlalarga aloxida predmetlardan gurux hosil qilishni (barchaqizil, barchasariq, barchayamoloq va boshqa predmetlarni guruhlash), guruhdan bir predmetni ajratishni, “ko’p”, “bitta”ni farqlashni, xonada qaysi predmetlar ko’p, qaysi bittaligini, “bittadan”, “bitta xam” iboralarini tushunishni o’rgatish.
“Кo’p”, “kам, “teng”, “shuncha” kabiso’zlarni tushunish va nutqda o’z o’rnida qo’llashni, “qancha?” so’rog’ining ma’nosini tushunishinin o’rgatish.
Теvarak – аtrofdan bitta va ko’p predmetlarni topishga o’rgatish.
2 gacha sanashga 2 ta narsalarning sonini aytishga o’rgatish. Маsalan, “Bir, ikki-ikkita yong’oq”, “Bir, ikki, uch- uchtata olma. Uchta do’stga uchta olma kerak”.
3)Sonlaming hosil bo‘lishi. Birinchi mashg‘ulotda bolalarga ikkinchi beshlikning qanday hosil bo‘lishini eslatib o‘tish maqsadga muvofiqdir. Bir mashg‘ulotda ketma-ket ikki sondan bitta son hosil bo‘lishi ko‘rib chiqiladi hamda ular bir-biri bilan taqqoslanadi (6 soni 5 va 1 dan iborat; 5 soni 1 kam 6; 7 soni 6 va 1 dan iborat;

6. 
   soni 1 kam 7 va hokazo). Bu bolalarga oldingi songa bir sonini qo‘shish bilan keyingi sonni hosil qilish, shuningdek, hosil bo‘lgan keyingi sondan bir sonini ayirish bilan oldingi sonni hosil qilishning (6-1=5) umumiy tamoyillarini egallab olishlarida yordam beradi. Ikkinchi holatni, ya’ni bir sonini ayirish bilan oldingi sonni (kichik sonni) hosil qilishda, binobarin, teskari bog‘lanishni aniqlashda bolalar anchagina qiyinchilikka duch keladilar. Ular turli narsalarni guruhlarga (qismi to‘plamlarga) ajratadilar va bir-biri bilan taqqoslaydilar («Baland archalar ko‘pmi yoki pastlari ko‘pmi?»), narsalar guruhini ularning qismlari bilan solishtiradilar. («Qaysi biri ko‘p: qizil kvadratlarmi yoki qizil bilan ko‘k kvadratlarni birga qo‘shilganimi?») Bolalar har safar narsalarning sonini qanday qilib hosil qilinganini, qaysi songa necha sonini qo‘shganlarini yoki ayirganlarini aytib berishlari kerak. Olinadigan javoblar ongli bo‘lishi uchun beriladigan savollarni o‘zgartirish va bolalami ayni bir munosabatni («teng», «qancha bo‘lsa shuncha», «6 tadan» va hokazo) har xil qilib ifoda etishga undash kerak.
   

4)Tarbiyachi kartochkani bolalarga ko’rinadigan joyga ilib qo’yadi.
Bolalar uchun amaliy ish.
Tarbiyachi: Bolajonlar, rasmlarda nechta kubik va uchburchak tasvirlangan bo’lsa kvadratlarning ichiga shuncha nuqta qo’yinglar.

	.
	. .