Mavzu: Oligopoliya bozorida muvozanat va raqobat strategiyalari

Mavzu:Oligopoliya bozorida muvozanat va raqobat strategiyalari.

Guruh IQ-22-32

Bajardi; Murodxo'jayev Usmon

Reja

Oligopoliya bozori

• Oligopoliya bozorining asosiy modellar.
• Kurnoning duopoliya modeli.
• Kartel modeli. 3. O’zbekiston sharoitida oligopoliya bozorining amal qilish xususiyatlari.

Oligapoliya bozori

• Oligapoliya bozori Oligopoliya – bu shunday bozor turiki, undagi tovar taklifning hammasi , yoki deyarli hammasi bir necha ishlab chiqaruvchi firmalar tomonidan bo’lib olingan va bu bozorga yangi firmalarning kirishi katta to’siq orqali cheklangan bo’ladi. Oligopoliya so’zi grekcha bo’lib ( oligos – bir necha, polio – sotaman) sotuvchilarning kamligini bildiradi.

Misol uchun Aloqa kompaniyalarini olsak

oligopol tarmoqlarga

• oligopol tarmoqlarga misol sifatida rivojlangan mamlakatlardagi avtomobil sanoati, po’lat, alyumin, elektrouskunalar va kompyuter tarmoqlarini keltirish mumkin. Bu tarmoqlarda ishlab chiqariladigan umumiy mahsulot hajmi bir necha firmalar hissasiga to’g’ri keladi. Masalan, Microsoftkompaniyasining prezidenti Bill Geyts oligopoliya maqomini Yo’qotmaslik uchun o’zining raqobatchilarini doimiy ravishda moliyalashtirib turadi, chunki u bozorda monopol bo’lib qolsa, davlatga juda katta soliq va boshqa to’lovlarni to’lashi kerak.

Oligopoliya bozorida firmalarning harakati bir-biriga bog’liqligi.

• Odatda, oligopol bozorda 2 tadan 15 tagacha bo’lgan kompaniyalar bozordagi barcha talabni qondiradi. Oligopol bozorning asosiy xususiyatlaridan biri bu biror bir firma faoliyatidagi o’zgarish, albatta boshqa xuddi shunday tovar ishlab chiqarayotgan firmaga ta‘sir o’tkazishidadir. Ikkinchi firma raqobatda sinib qolmaslik uchun birinchi firma o’zgarishiga javoban albatta biror o’zgarish qilishi kerak. Bu o’zgarish narxda, sotuv xajmida, bozordagi ulushida, investision va innovasion faoliyatda, xarajatlarni qisqatirish strategiyasida yoki sotishdan keyingi xizmat ko’rsatishni yaxshilab borishda namoyon bo’lishi mumkin.

Oligopoliya bozorini hususiyati

• Oligopoliya bozorini uning quyidagi 3 ta hususiyati ajratib turadi : Tarmoqda faoliyat ko’rsatayotgan firmalarning kamligi Tarmoqga kiruvchi firmalar uchun kuchli to’siqlarning kamligi

Kurnoning duopoliya modeli

• Kurnoning duopoliya modeli. Ikki raqobatlashuvchi firma o’rtasidagi munosabatlarni duopoliya sharoitida 1838 yil birinchi bo’lib o’rgangan fransuz iqtisodchisi Ogyusten Kurno hisoblanadi. Bu holat nokooperatsiyalashgan oligopoliyani ilk marotaba tahlil qilish imkonini bergan. Kurno modeliga misol: ikkala firma ham bir xil tovar ishlab chiqaradi va bu tovarlarga bo’lgan bozor talabi chizig’i ularga ma‘lum. Ikkala firma ham bir vaqtning o’zida mustaqil ravishda tovar ishlab chiqarish bo’yicha qaror qabul qiladi. Ishlab chiqarish bo’yicha qaror qabul qilinganda, har bir firma shuni bilish kerakki, uning raqobatchisi ham

Bunga misol uchun ichimliklarni olish mumkin

Kartel modeli

• Kartel modeli. Kartel modeli aynan kooperatsiyalashgan oligopoliyaga mos keladi. Kartel modeli duopol bozordagi ikkala firmaning ma‘lum bir shartnoma asosida raqobatchi kuchlarni bozordan chetlatish maqsadida birgalikda kelishib harakat qilishiga asoslanadi. Shartnomada firmalarning har biri qancha miqdorda tovar ishlab chiqarishi, uni qanday narxda sotishi va tushgan foydani qanday qilib o’rtada bo’lishi, patent va axborotlarni o’zaro ayriboshlash jarayonlari kelishilgan holda ko’rsatilishi lozim. Firmalar kelishib harakat qilganda umumiy foydani maksimallashtiradilar. Ikkala firmaning kelishib harakat qilishi duopol bozorda sof monopoliyani vujudga kelishiga olib keladi.