Mavzu: O’zbekiston Respublikasi fiskal siyosatining o’ziga xos xususiyatlari

4-reja

Zahira qobiliyatlari deganda organizmlarga tashqaridan beriladigan biror bir taasurotga nisbatan javob reaksiyasi tushuniladi. Zahira qobiliyat bu oranizmning o’ziga ma’lum bo’lmaydi ya’ni u rezerv sifatida yashirincha saqlanadi va faqatgina kutilmagan hodisalar ro’y bergan paytda yuzaga chiqadi. Zahira qobiliyatlar har bir organizmlarga xos bo’lib ularni yuzaga chiqarish uchun turtki (stimulyator) bo’lishi kerak. Inson organizmini misol qilip oladigan bo’lsak agar bu turtki inson hayoti davomida biror marta ham berilmasa organizmdagi zahira qobiliyat yashirinligicha qoladi va hech qachon yuzaga chiqmaydi. Biroq turtki berilsa ushbu zahira qobiliyati organizm uchun muhim himoya vositasi bo’lib sanaladi va organizmni turli xil xavf xatardan va tashqi muhitning noqulay omillaridan himoyalaydi. Misol uchun yo’lida har doimgiday bir xilda yurib ketayotgan insonga kutilmagan holatda it hamla qilib qolsa yo’lovchi jon holatda bor kuchi bilan shunday yuguradiki, bunda u ko’zi yeta olmagan balandlikdan ham bemalol oshib o’ta oladi.
Zahira qobiliyatlari ayniqsa yoshlikdan chiniqqan, ko’proq jismoniy mashqlar bilan shug’ullanadigan insonlarda va sportchilarda yaxshi rivojlangan bo’ladi chunki aynan jismoniy harakatlar organizmlarni chiniqtirishda eng katta ahamoyatga ega. Lekin gap boshlang’ich tayyorgarlik bosqichi haqida borar ekan, mutaxassislar boshqa sport turlaridan olingan mashqlarning o’rni beqiyosligini tan oladilar. Bunday mashqlar, bir tomondan, harakat zahirasini boyitadi, boshqa tomondan, sportchiga zarur bo’lgan bir qator harakat sifatlarini yaxshi rivojlantirishga yordam beradi.

Oganizmlarning turli yosh davrlarida moslashishdagi o’zgarishlar qonuniyatining xususiyatlarini hisobga olish tavsiya etiladi. Kichik yoshda (aynan kaysi ekanligi anik berilmagan) organizmning zaxira imkoniyatlari juda kam va shu sababli sharoitning har bir o’zgarishi organizmning hamma tizimlarida qayta reakstiyani keltirib chiqaradi. Bunda o’z tabiatiga ko’ra qarama-qarshi sifatlar-kuch va chidamlilikning rivojlanishida ijobiy hisoblanadi.

• Oganizmlarning turli yosh davrlarida moslashishdagi o’zgarishlar qonuniyatining xususiyatlarini hisobga olish tavsiya etiladi. Kichik yoshda (aynan kaysi ekanligi anik berilmagan) organizmning zaxira imkoniyatlari juda kam va shu sababli sharoitning har bir o’zgarishi organizmning hamma tizimlarida qayta reakstiyani keltirib chiqaradi. Bunda o’z tabiatiga ko’ra qarama-qarshi sifatlar-kuch va chidamlilikning rivojlanishida ijobiy hisoblanadi.
• O’smirlik yoshida esa organizmning zahira imkoniyatlari ortib borishi sababli, maxsus ta’sir ko’rsatish zururati yuzaga keladi. Ko’p yillik tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, og’ir atletikada yoshlik chog’idagi maxsus jismoniy tayyorgarlik yaxshi umumiy jismoniy tayyorgarlikka tayanishi lozim. Lekin bunda u og’ir atletikachining asosiy sifatlari - maxsus jismoniy ish qobiliyati, tezkorligi, chaqqonligi, kuchini rivojlantirishga yordam berishi zarur. Yana muhimi, bir vaqtning o’zida bo’g’im-boylam apparatini kattaroq yoshda bo’ladigan maksimal yuklamalarga tayyorlashi lozim.
• Maxsus mashg’ulot yuklamasining asosiy parametrlari ko’rsatib o’tilgan har bir yosh guruhi uchun alohida ma’lum yoshga xos anatomik–fiziologik va psixologik xususiyatlarga muvofiq ravishda tanlanadi. Bundan tashqari, ilmiy–uslubiy adabiyotlar tahlili, sostiologik so’rov, mashg’ulot rejalari va yosh sportchilar kundaligi tahlili natijalari hisobga olinadi. Mana shu yo’l orqali yosh organizmlarning zahira qobiliyatlarini oshirib boriladi. Yuqorida aytib o’tilganidek zahira qobiliyatlari aynan o’smirlik chog’idan rivojlanish tezligi oshib boradi. Bu davr mobaynida mushak tizimining rivojlanishi, asosan tugallanadi. Qiz bolalarda mushak og`irligi 15 yosh, o’g`il bolalarda esa faqat 18 yoshlarga kelib kattalarning ko’rsatkichlariga yaqinlashadi. Bunda o’g`il bolalarda mushaklar kuchi qiz bolalarnikidan taxminan 30 foizga ko’proq bo’ladi. Mushaklarning chidamliligi 20-30 yoshgacha orta boradi.