Mavzu: O’zbekiston Respublikasida asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar

Makroiqtisodiyot fanidan
mustaqil ish

Mavzu: O’zbekiston Respublikasida asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar.


Bajardi:Allayarov Babamurat
Guruh: 3-kurs 16-guruh

Qabul qildi:Shaymanov J

navoiy 2023

Mavzu: O’zbekiston Respublikasida asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar
Reja:

1.Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar axborot ob’ekti sifatida
2.Makroiqtisodiy tahlilda axborot texnologiyalardan foydalanish yo‘nalishlari
3.Makroiqtisodiy tahlilning uslub va tamoyillari
4. Makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning mohiyati
5.Xulosa:
6.Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish:
Mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishini tahlil qilish, milliy iqtisodiyot

rivojlanishidagi muammolarni aniqlash hamda uni yanada rivojlantirish bo„yicha
chora-tadbirlar ishlab chiqarish uchun bir qator iqtisodiy ko„rsatkichlardan
foydalaniladi.
Hukumat statistik raqamlardan rivojlanish darajasini monitoring qilish va
iqtisodiy siyosatni shakllantirish maqsadida foydalanadi.1 Alohida firmalar
faoliyatiga baho berishda qo„llaniladigan ko„rsatkichlardan farqli tarzda bu
ko„rsatkichlar milliy iqtisodiyotning barcha sub‟ektlari faoliyatiga umumiy baho
berish, makroiqtisodiy tahlil o„tkazish, mamlakat iqtisodiyotining jahon xo„jaligida
raqobatga bardoshliligi darajasini aniqlash imkonini beradi. 2021-yil yakuni boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasining yalpi ichki mahsuloti hajmi 734,6 trln. soʻmni tashkil etib, 2020-yilga nisbatan 7,4 foizga oʻsdi.

YAIM deflyatori 13,6 foizni tashkil etdi. Aholi jon boshiga YAIM hajmi 21,04 mln. soʻmga yetdi.
2021-yilda tarmoqlarning yalpi qoʻshilgan qiymati tarkibida qishloq, oʻrmon va baliqchilik xoʻjaligi 26,9 %, sanoat 27,8 %, qurilish 6,7 % , xizmatlar 38,5 %ni tashkil etdi.
Oʻtgan yilning yakunlariga koʻra, mamlakatimizda tashqi savdo aylanmasi 42,07 mlrd. dollarni tashkil qilib, 2020-yilga nisbatan 16 foizga oʻsdi. Shu jumladan, eksport hajmi 16,61 mlrd. dollarni, import hajmi esa 25,46 mlrd. dollarni tashkil etdi. Bu boradagi koʻrsatkich 2020-yilga nisbatan mos ravishda 10 foizga va 20,4 foizga oʻsdi.
Jumladan, Yuqori Chirchiq tumanidagi “Qizilsoy” mahalla fuqarolari yigʻini hududi hamda Piskent tumani hududidan oʻtuvchi A-373 “Oʻsh - Guliston” avtomobil yoʻlining 107-kilometridagi koʻpriklar oʻz mustahkamligini yoʻqotgan.
Hozirda avtomobil harakatlari toʻxtatilib, xavfni bartaraf etish maqsadida FVB, YHXB, “Yoʻllardan foydalanish” UK, tuman hokimliklari va boshqa tegishli tashkilotlar hamkorligida taʼmirlash tiklash ishlari amalga oshirilmoqda, deya xabar beradi Toshkent viloyati hokimligi axborot xizmati.
Yuzaga kelayotgan surunkali yogʻingarchiliklar tufayli Sirdaryo viloyati Sirdaryo tumanidagi xoʻjaliklararo kollektorining Baxt shaharchasi hududidan oqib oʻtuvchi qismida suv sathining meʼyoridan oshib ketgan.
Buning oqibatida qishloq xoʻjaligining shudgor yerlariga, xususan, Baxt shahri “Xazina” mahallasining “Xamiyatli” koʻchasida 21 ta, “Tarovatli” koʻchasida 7 ta, “Ulugʻ yoʻl” koʻchasida 35 ta, “Peshqadam” koʻchasida 12 ta, “Yangi qurilish” koʻchasida 27 ta xonadonga suv kirgan, deya xabar bermoqda FVV.
Zudlik bilan vaziyat oqibatlarini bartaraf etish maqsadida Baxt shahri IIBda tezkor shtab tashkil etilib, tuman hokimligi, FVB, IIB, MG xodimlari va mahalla vakillaridan iborat 3 ta ishchi guruh tuzildi.
Ishchi guruh tomonidan suv toshgan xonadonlar aholisini xavfsiz hududlarga koʻchirish haqida ogohlantirish xatlari berilib, “Xazina” MFYdan 20 ta xonadonda yashovchi 68 nafar fuqaro vaqtinchalik yaqin qarindoshlari xonadonlariga koʻchirildi. Koʻchirilgan aholi uchun tibbiy va boshqa taʼminot tadbirlari tashkil etildi.
Shundan, 1-yarim yillik davomida 787 ta loyihalarni (sanoat sohasida 86 ta, xizmat ko’rsatish sohasida 458 ta, qishloq xo’jaligi sohasida 243 ta) amalga oshirish, 3634 ta ish o’rinlarini yaratish va 78,6 mlrd so’m mablag’larni o’zlashtirilish belgilangan. Joriy yilning 1-iyul holatiga 922 ta loyihalar (rejaga nisbatan 117,2%) amalga oshirildi. Ushbu maqsadlar uchun 110,0 mlrd.so’m mablag’lar (shundan, 74,8 mlrd so’mi tashabbus-korlarning o’z mablag’lari, 35,2 mlrd so’mi bank kreditlari) sarflandi. Natijada 4750 ta yangi ish o’rinlari barpo etildi. Jumladan, Sanoat sohasida 164 ta loyihalar (190,7%), shundan, kimyo sanoatida 1,9 mlrd so’mlik 12 ta loyiha (101 ta ish o’rni), yengil sanoat yo’nalishida 8,4 mlrd.so’mlik 54 ta loyiha (573 ta ish o’rni), oziq-ovqat yo’nalishida 14,1 mlrd.so’mlik 38 ta loyiha (304 ta ish o’rni), qurilish materiallari sanoatida 14,1 mlrd.so’mlik 44 ta (534 ta ish o’rni), charmpoyabzali yo’nalishida 0,7 mlrd.so’mlik 7 ta (51 ta ish o’rni), mebel va qog’ozni qayta ishlash sohasida 0,9 mlrd.so’mlik 4 ta (51 ta ish o’rni) loyihalar amalga oshirildi. Ushbu loyihalarga 41,2 mlrd so’m mablag’lar (shundan, 14,4 mlrd so’mi tashabbuskor mablag’lari va 21,8 mlrd so’mi bank krediti) yo’naltirilib, 1714 ta ish o’rinlari yaratildi. Xizmat ko’rsatish va servis sohasida 39,8 mlrd so’m mablag’ sarflash hisobiga 493 ta (107,6%), jumladan, 264 ta savdo va umumiy ovqatlanish shoxobchalari, 2 ta aloqa va axborotlashtirish, 4 ta kompyuter dasturlashtirish xizmati, 25 ta qishloq xo’jaligi texnikalarini ta’mirlash va texnika xizmati, 136 ta maishiy xizmat ko’rsatish shoxobchalari, 8 ta moliya xizmati, 20 ta sog’liqni saqlash xizmati, 1 ta turizm xizmati, 1 ta transport xizmati, 1 ta qishloq xo’jaligi sohasidagi xizmati va boshqa 31 ta turdagi xizmatlar ko’rsatish shoxobchalari tashkil etilib, 1541 ta ish o’rinlari yaratildi. Qishloq ho’jaligi sohasida 29,0 mlrd.so’m mablag’lar sarflanishi hisobiga 265 ta (109,1%) loyihalar amalga oshirildi. Natijada 1495 ta yangi ish o’rinlari barpo etildi. Jumladan, 57 ta qoramolchilik, 16 ta parrandachilik, 33 ta baliqchilik, 70 ta asalarichilik xo’jaliklari tashkil etilib, 6 ta issiqxona, 72 ta fermer xo’jaliklari tomonidan intensiv bog’lar hamda 11 ta fermer xo’jaliklari tomonidan yangi tokzorlar barpo etildi
Hozirgi axborot texnologiyalari rivojlangan sharoitda makroiqtisodiy tahlil va prognozlashda kompyuter texnologiyalardan keng foydalaniladi. Hozirgi kunda texnika rivojlanishi natijasida, ko‘plab murakkab va ko‘plab insonlar mehnatini qiluvchi jarayonlarni birgina dastur orqali amalga oshirish imkoni mavjud bo‘lmoqda. Odatda, iqisodiy tahlil va prognozlashda matematik amaliy paketlardan foydalanib, bular quyidagilar: MS Excel, Stata, EViews, Statistics va boshqalar. Amaliyotda MS Excel, Stata va Eviews dasturiy paketlardan keng foydalaniladi. MS Excel oqali malumotlarni yig‘ish, ularni qayta ishlash va statistik baholashda foydalaniladi. Ma’lumotlarni statistik baholash, tahlil qilish va ko‘rsatgichlarni o‘zaro bog‘liqligini baholashda Stata dasturiy paketidan foydalaniladi. Bir qancha kuzatuv vaqt ma’lumotlari asosida iqtisodiy jarayonlarni ekonometrik baholash va prognoz qilishda Eviews dasturiy paketdan foydalanish qulay bo‘lib hisoblanadi. Ushbu jarayonni amalga oshirish uchun quyidagi bosqichlarni bajarish lozim: -MS Excelda mavjud ma’lumotlarni yangi MS Excelga ko‘chirib ushbu faylni “сохранить как” buyrug‘i yordamida MS Excel 5. 0/95 shaklida saqlashimiz kerak; -Kompyuterda o‘rnatilgan Eviews dasturini ishga tushirib quyidagi jarayonni amalga oshirish kerak: “File” → “New” → “Workfile”, so‘ngra sizda ma’lumotlar yillik, yarim yillik, choraklik, oylik, haftalik haqidagi buyriqni tanlashiz kerak bo‘ladi, keyin ma’lumotlarning boshlanish muddati va tugash muddati haqidagi ma’lumotni kiritasiz “enter” tugmasini bosgandan so‘ng, yangi ish sahifasi ochiladi; -Mavjud ma’lumotlarni Eviews dasturiga ko‘chirish uchun quyidagi jarayonni amalga oshirish kerak: “File” → “Import” → “Read TextLotus-Excel” va Excel 5. 0/95 shaklida saqlangan faylni tanlab “открыть” burug‘i beriladi. So‘ngra har bir ko‘rsatgich nomi yozilib “ok” buyrug‘i beriladi (eslatib o‘tamiz, Excelda saqlangan ma’lumotlarda vergul o‘rniga nuqta ishlatiladi, ko‘rsatgichlarning nomi lotin alifbosida yoziladi). - Ko‘rsatgichlarni o‘zgarish tendensiyalari asosida holat qaysi funksiya qonuniyatiga tegishligi aniqlanib, funksiyaning parametrlari 9 quyidagi buyruqlar orqali topiladi: “Quick” → “Equition Estimation”. Olingan natijalar asosida jarayon prognozlashtiriladi. Qisqасhа хulоsаlаr Makroiqtisodiy tahlilning asosiy sohasi – mamlakat
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015 yil 11 fevraldagi “2015-2019 yillarda sanoat kooperatsiyasi asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va materiallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni yanada chuqurlashtirish to’g’risida”gi PQ-2298-sonli qarorini viloyatda ijrosini ta’minlash maqsadida viloyat hokimining 2015 yil 17 fevraldagi 64-sonli qarori qabul qilinib, dasturga asosan 2015 yilda jami 9 ta hududiy tasarrufdagi korxonalarning 15 ta loyihasi bo’yicha 16,2 mlrd.so’mlik mahsulot ishlab chiqarilishi belgilab olingan. Dastur doirasida 1-yarim yillik davomida 4,4 mlrd.so’mlik mahsulotlar ishlab chiqarilishi belgilangan bo’lib, amalga oshirilgan ishlar natijasida 5,2 mlrd.so’mlik mahsulotlar ishlab chiqarildi hamda 3,7 mlrd.so’mlik mahsulotlar ichki bozorlarga sotildi. Shu davrda iqtisod qilingan valyuta miqdori 1503,3 ming dollarni tashkil etib, Dastur asosida 33 ta yangi ish o’rinlari tashkil etishga erishildi.