Mavzu. Pеdаgоgik fikr tаrixi vа mаktаb аmаliyotidа o‘qituvchi mа
Abu Nasr Forobiy (873-930) O`rta Osiyo xalqlari madaniyatini rivojlantirishga ulkan hissa qo'shgan olimdir. Forobiy arifinetika, geometriya, astronomiya va musiqani muhim tarbiyaviy fanlar deb atadi. Ushbu fanlami o'rgatuvchi o`qituvchini har tomonlama mukammal bilimga va tajribaga ega bo'lishi lozimligini ta'kidlaydi. Forobiy ta'limotiga ko'ra, ta'lim-tarbiya jarayoni tajribali va bilimli o'qituvchilar tomonidan tashkil etilishi, boshqarilib turilishi va ma'lum maqsadlarga yo`naltirilgan bo'lishi lozim, chunki "har bir bola o'zicha narsa va hodisalami bila olmaydi hamda baxtga erisholmaydi. Unga buning uchun o'qituvchi lozim". Ta'lim va tarbiya berishda "...ustoz shogirdlariga qattiq zulm ham, haddan tashqari ko'ngilchanlik ham qihnasligi lozim. Chunki ortiqcha zulm, shogird dilida ustozga nisbatan nafrat uyg`otadi, bordiyu ustoz juda ham yumshoq kongilli bo'lsa, shogird uni mensimay qo'yadi va u beradigan bilimdan sovib qoladi. Shuning uchun o'qituvchi bolalarning fe'1-atvoriga qarab ta'lim-tarb'ryarning "qattiq" yoki’~rumshoq" usullaridan foydalanishi mumkin" deydi. Bunda ustoz mudarrisga quyidagi talablami qo'yadi:
-Birinchi yo'1:tarbiyalanuvchilar o'qish va o'rganishga ishtiyoqmand bo'lsalar ta'lim-tarbiya jarayonida mudarris tomonidan yumshoq usullar qo'llaniladi. Bunda u qanoatbaxsh so'zlardan foydalanadi, chorlovchi ilhomlantiruvchi gaplar aytib o'quvchiga ko`nikma va malakalami vujudga keltiradi, natijada o'quvchining iqtidori uyg`onib, g'ayratshijoati bilan bilim olishga, kasb egallashga intiladi;
.- Ikkinchi yo`l:tarbiyalanuvchilar o'zboshimcha, itoatsiz bo'lsalar, mudarris tomonidan qattiq, ya'ni majburlovchi usullar qo`llaniladi. Bu asosan gapga ko'nmovchi ba'zi qaysar shaharliklar va boshqa sahroyi xalqlarga nisbatan ishlatiladi. Ushbu usul natijasida o`quvclu nazariy bilimlami o'rganishga astoydil kirishadi, fazilati yaxshi bo'lib, kasbhunarlarni va juz'iy san'atlami egallashga intiladi. Maqsad ulanu fazilat egasi qilish va kasb-hunar ahillariga aylantirishdir.
