Mavzu: Qur’oni Karimning o‘zbekcha tarjimalari xususida ma’lumot tayyorlash. Reja

Mavzu: Qur’oni Karimning o‘zbekcha tarjimalari xususida ma’lumot tayyorlash. Reja

Mavzu:Qur’oni Karimning o‘zbekcha tarjimalari xususida ma’lumot tayyorlash.
Reja:

1. Qur’oni Karim haqida.

   
   

2. Qur’oni Karim haqida shayx Abdulaziz Mansur fikrlari.

   
   

3. Qur’onning matematik mo‘jizalari.

   
   

Qurʼon (arabcha: القرآن oʻqimoq, qiroat qilmoq) — musulmonlarning asosiy muqaddas kitobi. Islom eʼtiqodiga koʻra, Qurʼon vahiy orqali Muhammad Mustafo Sallollohu alayhi vasallamga 610—632 yillar davomida nozil qilingan Allohning kalomi (Kalomulloh). Qurʼon „Kitob“ (yozuv), „Furqon“ (haq bilan botilning orasini ayiruvchi), „Zikr“ (eslatma), „Tanzil“ (nozil qilingan) kabi nomlar bilan atalib, „Nur“ (yorugʻlik), „Hudo“ (hidoyat), „Muborak“ (barakotli), „Mubin“ (ochiq-ravshan), „Bushro“ (xushxabar), „Aziz“ (eʼzozlanuvchi), „Majid“ (ulugʻ), „Bashir“ (bashorat beruvchi), „Nazir“ (ogohlantiruvchi) kabi soʻzlar bilan sifatlangan. Islom olamida Qurʼon musʼhaf nomi bilan ham mashhur. Islom ulamolari Qurʼonning 30 xil nom va sifatlarini sanab oʻtganlar.

Qurʼon nozil boʻlishi milodiy 610-yil boshlangan. Muhammad paygʻambar 40 yoshda Makka shahri yaqinidagi Hiro gʻorida chuqur tafakkurga berilib oʻtirgan bir paytda Jabroil farishta „Iqroʻ“ („Oʻqi“) deb boshlanuvchi „Alaq“ surasining avvalgi 5 oyatini keltirdi. Bu jarayon Makkada 13 yil, Madinada 10 yil, hammasi boʻlib 23 yil davom etgan. Qurʼonning nozil qilinishi islom aqidasi boʻyicha ramazon oyining 27-kuniga oʻtar kechasi yuz bergan. Shuning uchun ham bu oy muqaddas hisoblanib, roʻza tutilgan kunning 27-kechasi "Laylatul-qadr" yaʼni qadrli, ilohiy qudrat namoyon boʻladigan, bandalarning bir yillik taqdiri hal qilinadigan (qadr — taqdir, oʻlchov) tabarruk kecha deb ulugʻlanadi.
Qurʼonning boʻlimlari sura deyiladi, uni shartli ravishda bob bilan taqqoslash mumkin. Har sura oyatlarga boʻlingan. Qurʼon 114 sura, 6666 oyatdan iborat. Har bir suraning oʻz nomi bor. Oyatlar esa tartib raqami bilan berilgan. Suralarning nomlari uning boshida kelgan soʻzdan olingan yoki zikri koʻproq kelgan narsalar, voqealar yohud asosiy qahramon nomi bilan atalgan. Keyinchalik oʻqish va yodlash oson boʻlishi uchun Iroq hokimi Hajjoj ibn Yusuf (hukmronlik yillari 694—714) koʻrsatmasiga binoan Qurʼon 30 qism (arabcha: juz, forscha: pora)ga boʻlingan.
Qurʼonda birinchi kelgan „Fotiha“ surasidan keyingi suralar katta, oʻrtacha va kichik suralar tartibida joylashgan. 2-Baqara surasi 286 oyatdan, eng qisqa Kavsar surasi 3 oyatdan iborat. Eng qisqa oyatlar „Toho“ va „Yosin“, eng uzun oyat „Baqara“ surasining 282-oyatidir. Suralar nozil boʻlish vaqti va joyiga koʻra 2 ga: hijradan oldin nozil boʻlgan suralar — „Makka suralari“ (610—622 yillar, 86 sura) va hijradan keyin nozil boʻlgan suralar — „Madina suralari“ (622-yildan, 28 sura) ga ajratiladi.
Qurʼon matnining koʻp qismi Alloh bilan soʻzlashish, islom dushmanlari yoki undan ikkilanuvchilar bilan munozara qilish shaklida berilgan.
Muhammad(s.a.v.) Qurʼon oyatlarini farishta Jabroil alayhissalomdan qabul qilar, boshqa musulmonlar u kishidan eshitib, yodlab olardilar. Yozishni biladigan odamlar, jumladan, Abu Bakr, Umar, Usmon, Ali, Zayd ibn Sobit, Ubay ibn Kaʼb xurmoning poʻstlogʻi, yapaloq tosh, katta suyak, teri va shunga oʻxshash narsalarga Qurʼonni yozib borganlar. Paygʻambar hayotlik chogʻida yana vahiy tushib qolar, degan umidda Qurʼon jamlab kitob shakliga keltirilmagan. Paygʻambarning vafotidan keyin Qurʼon kishilarning xotirasida va yozgan narsalarida qoldi.
Birinchi xalifa Abu Bakr davrida ridda (dindan qaytish)ga qarshi olib borilgan qattiq janglarda Qurʼonni toʻliq yod olgan koʻplab qorilar halok boʻlib, Qurʼonning kelajak avlodga saqlanmay yoʻqolib ketish xavfi tugʻilgan paytda Umar ibn Xattob Abu Bakrga Qurʼonni kitob holiga keltirib, jamlab qoʻyish zarurligini maslahat beradi. Abu Bakr bu ishni amalga oshirishni Paygʻambar bilan koʻp vaqt birga yurgan sahoba, Qurʼonni eng yaxshi yod olgan Zayd ibn Sobitga topshirdi. Zayd ibn Sobit, Umar ibn Xattob va boshqalar Qurʼoni karimni puxta yod bilishlariga qaramay, bu ishning ishonchli boʻlishiga harakat qilib, masjidda: „Kimning qoʻlida yozilgan Qurʼon boʻlsa va uni Paygʻambardan tinglaganiga ikkita guvohi boʻlsa, bizga olib kelsin, Qurʼonni jam qilishga xalifaning buyrugʻi boʻldi“, deb eʼlon qildilar. Ular masjidda oʻtirib, guvohlarni tekshirib, nihoyatda aniqlik bilan 1 yildan ortiq vaqtda Qurʼon sahifalarini jamladilar. Soʻng koʻpchilikka koʻrsatdilar, hamma rozi boʻldi. Shunday qilib, Zayd va Umar mashaqqatli urinishlardan keyin Qurʼonni kiyik terisidan ishlangan sahifalarga yozib, Abu Bakrning uyiga qoʻydilar. U olamdan oʻtgandan keyin sahifalar Umarning uyida, u kishidan soʻng esa, qizi — Paygʻambarning xotini Hafsa binti Umar huzurida qoldi.
Vaqt oʻtishi bilan islom dini tarqalgan davlatning chegarasi kengayib bordi. Koʻplab xalqlar islomni qabul qilib, musulmonlar soni koʻpaygandan soʻng Qurʼonni oʻqishda turli kelishmovchiliklar chiqa boshladi. Bunga Qurʼonning „yetti harf“ (lahja)da nozil boʻlgani ham sabab boʻldi. Hadisda taʼkidlanishicha, Jabroil Qurʼon oyatlarini turli arab qabilalariga tushunarli boʻlishi uchun yetti xil lahjada keltirgan. Bunda ayrim soʻzlar boshqacha shaklda yozilishi va oʻqilishiga toʻgʻri kelgan. Bu holatni koʻrgan xalifa Usmon ibn Affon Hafsadan Abu Bakr davridagi sahifalarni soʻrab olib, undan bir necha nusxa koʻchirishga buyruq berdi. Qurʼon qiroatida farqli boʻlgan soʻzlarda quraysh lahjasiga rioya qilindi.
Nusxalar tayyor boʻlgandan soʻng musulmonlar yashaydigan diyorlardagi markaziy shaharlarga bittadan nusxaga qori qoʻshib joʻnatildi, hammaga faqat shu nusxadan Qurʼonni koʻchirish va shu qoridan qiroat oʻrganishga buyruq berildi. Usmon ibn Affon Makkaga Abdulloh ibn Soibni, Shomga Mugʻiyra ibn Shihobni, Kufaga Abdurahmon Sulamiyni, Basraga Omir ibn Abul Qaysni yubordi va har biriga bir nusxadan musʼhaf berdi. Madinada qolgan musʼhafdan odamlarga qiroat taʼlimi berishni Zayd ibn Sobitga topshirdi. Usmon ibn Affonda bir nusxa musʼhaf qoldi. Keyinchalik nusxa koʻchirish yoʻlga qoʻyilishi jarayonida faqatgina Usmon davrida yozilgan nusxalarga suyanish joriy boʻldi. Pirovardida har bir nusxaning ishonchli ekanini tasdiqlash maqsadida „bu nusxa Usmon musʼhafiga muvofiqdir“, deb yozib qoʻyiladigan boʻldi. Qurʼon harflarini yozish uslubi bir xilligi ham saqlab qolindi. Qurʼon harflariga biror nuqtachalik ham oʻzgarish kirmasin, degan maqsadda ulamolar musʼhaf ichiga hatto gul, daraxt bargi va shunga oʻxshash boshqa narsalarni mutlaqo qoʻyib boʻlmaydi, aks holda, oʻsha narsalar sahifaga yopishib qolsa, shubha paydo boʻlishi mumkin, deb fatvo chiqardilar.
Qurʼonning har bir nusxasi musulmonlar tomonidan eʼzozlanadi. Ammo ularning ichida Usmon Qurʼonlarining alohida oʻrni bor. Toshkentda Oʻzbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasining maxsus hujrasida saqlanayotgan Usmon Qurʼoni bevosita xalifa Usmon davrida (644—656) yozilgan muqaddas qoʻlyozma deb hisoblanadi. Hozirgi kunda jahonda „Usmon Qurʼoni“ degan nom bilan ataladigan 4 qoʻlyozma mavjud. Ulardan biri Madinada saqlanayotgan asl nusxa boʻlib, islom manbalarida u „Imom“ deb ataladi. Ikkinchi nusxa Kaʼbada, uchinchi nusxa Qohira (Misr milliy kutubxonasi)da saqlanmoqda. Toʻrtinchisi Toshkentda Oʻzbekiston xalqlari tarixi muzeyida uzoq vaqt saqlanib, 1989-yil boshida musulmonlar qurultoyida Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasiga saqlash uchun topshirilgan. Boshqa tadqiqotchilar (Ahadjon Hasanov va boshqalar) maʼlumotiga koʻra, Toshkentdagi Usmon musʼhafidan tashqari Qohira va Istanbul shahrida (2 ta) saqlanayotgan nusxalari mavjud. Toshkentda saqlanayotgan Qurʼonning bu yerga kelib qolishi tarixi haqida turli taxminlar bor. Koʻpchilik tadqiqotchilar uni Amir Temur Basradan Samarqandga olib kelgan, degan fikrni bildiradilar. Boshqa tarixchilar (Hamid Ziyoyev va boshqalar) Amir Temur Toʻxtamishni magʻlubiyatga uchratib, Oltin Oʻrdani egallaganidan keyin, oʻsha Qurʼonni qoʻlga kiritib, Samarqandga keltirgan, degan xulosada. Tarixda yana boshqa farazlarga ham duch kelinadi. Ushbu Qurʼon 1868 (baʼzi manbalarda 1869-yil) Samarqanddan Sankt-Peterburgga olib ketiladi va avval Rossiya xalq maorifi vazirligiga, soʻngra shahardagi Saltikov-Shchedrin kutubxonasiga beriladi. Oktabr toʻntarishidan soʻng, musulmonlar qurultoyining iltimosiga koʻra, RSFSR XKSning qarori bilan musulmonlarga qaytarib berilgan. Avval Ufada saqlanib, 1923-yilda Toshkentga keltirilgan. Bir necha vaqt Samarqandda, keyin Toshkentdagi Respublika xalq kutubxonasida, OʻzSSR Fanlar akademiyasi Sharq qoʻlyozmalari institutida saqlangan. 20-asr boshlaridagi tekshiruvga koʻra, musʼhafning umumiy hajmi 68x53 sm hisoblanib, 353 varaqdan iborat boʻlgan. Bu varaqlarning yaltiroq va sargʻish rangdagi yuz tomoni yaxshi saqlanib, ularning orqa beti salgina gʻijimlangan, bir oz uringan kabi koʻrinar edi. musʼhafning sahifalari nam tortishi natijasida bir muncha shikastlangan va ularda qon dogʻlari bor edi. Uning yirtib olingan yoki qattiq shikastlangan varaqlari oʻrniga 69 ta teriga oʻxshash qalin va mayin varaqlar tikib qoʻyilgan. Bu varaqlar paxta qogʻozlardan mohirlik bilan ishlangan boʻlib, ularni musʼhafning asl sahifalaridan farqlash qiyin edi.
Tafsir paygʻambar davridayoq yuzaga kelgan. Eng birinchi mufassir (tafsirchi) Muhammad(s.a.v.)ning oʻzi boʻlib, u odamlarga Qurʼon maʼnolarini bayon qilib berardi. Paygʻambardan keyin Abu Bakr, Umar ibn Xattob, Usmon ibn Affon, Ali ibn Abu Tolib mufassir boʻlgan. Shuningdek, Abdulloh ibn Abbos (690 yil m.y.), Abdulloh ibn Masʼud (654 yil m.y.), Ubay ibn Kaʼb (7-asr), Anas ibn Molik (712 yil m.y.) kabi sahobalar ham ilk mufassirlardan hisoblanadi. Tobein mufassirlardan Mujohid ibn Jabr Makkiy (723 yil m.y.), Ikrima Abu Abdulloh al-Barbariy (723 yil m.y.), Said ibn Jubayr (714 yil m.y.), Ato ibn Abi Raboh (734 yil m.y.) kabilarni zikr etish mumkin. Sahoba va tobeinlar davrida tafsir ogʻzaki rivoyat va naql shaklida boʻlib, kitob tarzida yozilmagan. Muhammad ibn Jarir Tabariy (923 yil m.y.), Abu Mansur Moturidiy (944 yil m.y.), Abul Barakot Abdulloh ibn Ahmad an-Nasafiy (1310-yil m.y.) kabi yirik mufassir ulamolar oʻzlarining tafsir kitoblarini yozdilar.
Afsuski, islomda paydo boʻlgan turli firqalar Qurʼonga oʻz taʼlimotlariga mos ravishda tafsirlar yoza boshladilar, zero tafsirchilik mufassirning dunyoqarashi bilan bogʻliqdir. Ammo islomning sof taʼlimotiga zid boʻlgan tafsirlar vaqt oʻtishi bilan yoʻqolib, ularning nomi va mualliflari haqidagi xabarlar manbalarda saqlanib qolgan. Tarixda Qurʼonning islom jamiyatidagi ulkan mavqeidan turli firqalar oʻzlarining gʻarazli maqsadlarida foydalanish holatlari koʻplab kuzatilgan. Ulamolar esa ularning bunday notoʻgʻri talqinlariga qarshi doimiy ravishda oʻzlarining xolis fikrlari bilan kurashib kelganlar. Qurʼonni gʻarazli talqinlardan xoli tutish bugungi kunda ham dolzarb masalalardan biri boʻlib qolmoqda.
Hozirgi kunga qadar Qurʼonga 1700 xil tafsir yozilgan. Jumladan, Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning bir necha jilddan iborat „Tafsiri hilol“ nomli asari (Toshkent, 1992—2005), Abdulaziz Mansurning „Qurʼoni karim maʼnolarining tarjima va tafsiri“ (Toshkent, 2004) oʻzbek tilida chop etilgan. Qurʼon 1000 dan ortiq tilga tarjima qilingan. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan keyin Alouddin Mansurning „Qurʼoni karim“ning oʻzbekcha izohli tarjimasi (Toshkent, 1991), Abdulaziz Mansurning „Qurʼoni karim maʼnolarining tarjimasi“ (Toshkent, 2001), Mutallib Usmon va boshqalarning „Qurʼoni karim. Tarjima va ilmiy-tarixiy izohlar“ (1-kitob, Toshkent, 2004) kitoblari chop etildi. Shuningdek, koʻzi ojizlar uchun Qurʼonning boʻrtma harflar (brayl yozuvi)da alohida 8 jildli kitobi nashr qilindi (2004).
“Ma'lumki, Qur'oni karim Alloh taolo tomonidan Payg'ambarimiz Muhammad alayhissalomga 23 yil mobaynida sura, oyat tarzida elchi farishta –Jabroil alayhissalom orqali ilohiy vahiy sifatida, arab tilida, og'zaki nozil qilingan. Islom dini ta'limotining asosiy manbalari (Qur'on, Sunnat, Ijmo', Qiyos)ning birinchisi sanalmish bu Kalomi sharifning til va bayon jihatidan ilohiy mo''jizaligi ham uni arab tilida o'qib, fikr yuritgandagina namoyon bo'ladi. Boshqa har qanday tilga o'girilganda Qur'on tiliga xos xususiyatlar, nazmiy uslub, maftunkor ohang va ruhiy ta'sir o'z kuchini yo'qotadi. Tarjimon har qancha mahoratli, tajribali lug'atga boy bo'lmasin, oyatlarning arabcha holidagi mazmunini boshqa tilda mukammal ifoda eta olmaydi. Bu inkor etib bo'lmas haqiqat.
Arab tilida o'qib anglash esa, hammaning ham imkon darajasida emas. Hatto arablarning o'zlari ham Qur'on oyatlarini to'la tushuna olmasliklarini tan oladilar. Ulug' sahobalar ham ko'pdan-ko'p oyatlar mazmunida bahslashib, bir yechimga kelisha olmay, Rosul alayhissalomning o'zlaridan so'rab, aniqlab olganlari to'g'risida sahih hadislar mavjud. Qur'oni karimni boshqa tillarga tarjima qilish harakati ancha qadimdan boshlangan. Ayniqsa, arab bo'lmagan halqlarning islomga kirishlari bu harakatga asosiy sabab bo'lgan. Garchi islom ulamolari oyatlarni har qanday tilda sharhlab tafsir qilishga ruxsat bersalar-da, biroq so'zma-so'z tarjima qilib yozishga mutloqo izn bermaganlar, zero tarjimani yozib qo'yishlik bilan Qur'on mazmuni shundangina iborat degan iddao bo'ladi, deb uning mas'uliyatidan qo'rqqanlar. Shuning uchun ajdodlarimiz merosida o'zbekcha tafsirlar ko'p. Ammo sof ona tilimizdagi tarjimalarni deyarli uchratmaymiz. Keyingi asrlarda Qur'oni karim jahon xalqlarining ko'pgina tillariga tarjima qilindi. Shuningdek, o'zbek tilida ham bir qancha tarjimalar paydo bo'ldi. Endilikda bu jarayon yanada kuchayib borishi tabiiy. Bas, shunday ekan, bu sohada kundan-kunga taraqqiyot sari intilish maqsadga muvofiqdir. Avvalgi tarjimalarda uchragan tarjimalarda uchragan kamchiliklarni takrorlamagan holda, tobora sifatli tarjima va tafsirlarni ta'lif etish yangi ulamolarining sharafli vazifalaridandir¹”.
Qurʼon 12-asrdan Yevropa xalqlari tillariga, jumladan, lotin tiliga tarjima qilina boshlangan. Fransuz sharqshunosi Andre dyu Riye tomonidan qilingan fransuz tilidagi tarjimasi 1647-yil Parijda chop etildi. Shu tarjima asosida Pyotr I buyrugʻiga binoan Qurʼon rus tiliga oʻgirildi va 1716-yil Peterburgda chop etildi. Fransuzcha tarjima koʻp tillardagi nashrlarga asos boʻldi. Qurʼon 18-asr boshlarida Yevropa xalqlari tillaridan, 19-asr oʻrtalaridan arabcha asl matndan rus tiliga tarjima qilingan. Arabchadan G.S.Sablukovning dastlabki ruscha tarjimasi Qozonda 3 marta (1878, 1894, 1907) nashr qilingan. Qurʼonning rus tilidagi adekvatik-adabiy tarjimasi ilmiy izohlari bilan akademik I.Yu.Krachkovskiy tomonidan amalga oshirilgan va uning vafotidan keyin (1963) nashr qilingan.
1) Kun (yaum) so‘zi Qur’onda 365 marta keladi.Yilda 365 Kun bor.
2) Kunlar (ko‘plikda) so‘zi 30 marta kelgan.Oyda 30 kun (hijriy 29-30, melodiy 30-31, o‘rtancha- 30 kun).
3) Kun so‘zining barcha shakllarida 475 marta keladi.475=19*25.Bunda bir yil ichida quyosh o‘z o‘qi atrofida 25 marta aylanar ekan. Quyosh va oy esa yerga nisbatan bir xil holatga har 19 yilda kelar ekan.
4) Huddi shuningdek yil so‘zi ham Qur’oni Karimda 19 marta ishlatiladi. Bir yil ichida Yer o‘z o‘qi atrofida 365 marta aylansa, oy 12 marta aylanadi. Faqat bu yerda noto‘liqlik bor, ya’ni matematik so‘zda “qoldiqlik” bo‘linadi. Har 19 qamariy yilda ushbu tafovut yo‘q bo‘lar ekan.
5) “Yil” (sinet, sinin) so‘zi Qur’onda ikki shaklda kelgan ekan. Sinet so‘zi 7 marta, sinin so‘zi 12 marta. Jami, yuqorida aytilganidek, 19 marta.
O‘sha 19 qamariy yilning 7 tasi 355 kun, 12si esa 354 kunni o‘z ichiga olar ekan.
6) Oy (shahr) so‘zi Qur’oni Karimda 12 marta kelgan.
7) Oy (Qamar) surasining birinchi oyatidan Qur’on yakunigacha 1389 oyat bor. Taajubki, inson Oyga ilk qadamini hijriy 1389 yili bosgan.
8) Quyosh so‘zi 33 marta, soya so‘zi 33 marta, sharq va g‘arb so‘zlari 16+17=33 marta, nur so‘zi 33 marta kelgan.
9) Yer so‘zi 12 marta, Dengiz so‘zi 32 marta kelgan. Ularning nisbati 0,375. Ma’lumki, sayyoramizda Yer va suv sathining nisbati ham 0,375 ga teng.
10) Nahl (asalari surasi).Bu sura Qur’onning 16-surasi.Shu bilan bir qatorda, erkak asalarida 16ta xromosoma mavjud ekan. Urg‘ochisida esa 2*16=32 ta xromosoma bor. Bu surada 128 ta oyat bor. 128=8*16=4*32. Bu surada nahl (asalari) so‘zi 68- oyatida (a) keladi. Bu oyat 13 ta (b) so‘zdan iborat. Ushbu asalari so‘ziga qadar qiladigan suraning barcha so‘zlarini sanasak umumiy soni 884 bo‘ladi. 884= a*b=68*13. Balki bu shunchaki tasodifdir, Vallohu a’lam.
11) Bismillahir Rohmanir Rohim jumlasida 19 harf bor. (Shu o‘rinda 19 soni hozirgacha va bundan keyin ko‘p uchrashini ta’kidlab qo‘ymoqchiman). Fotiha surasida bundan keyin yana 6 ta oyat keladi. 19*6=114. Qur’oni Karimda 114 ta sura bor. Fotiha surasi Qur’onning onasi, deb bejiz aytilmagan.
12) Qur’onda ota va ona so‘zlari har ikkalasi teng 117 marta kelgan.
13) Qur’onda aka-ukalar (axva) va qarindoshlar (aqrabo) so‘zlarining har ikkalasi teng 96 marta kelgan.
14) Ogohlantirish so‘zi va xavf so‘zlari ikkisi teng 124 marta kelgan.
15) Dunyo va Oxirat so‘zlari teng 115 marta kelgan.
16) Maloika va shayton so‘zlari teng 88 marta kelgan.
17) Naf va fasod so‘zlari 50/50 kelgan.
18) Uzoq va yaqin so‘zlari 10/10 kelgan.
19) Bilmoq va tushunmoq so‘zlari teng 29 marta kelgan.
20) Ayt (qul) va aytdilar (qalu) so‘zlari teng 332 marta kelishgan.
21) Nabi va naba so‘zlari 80 martadan uchraydi.
22) Oxiratni belgilovchi Soat va g‘oyib so‘zlari har ikkalasi teng 48 marta kelgan.
23) Bunisi juda yoqadi:O‘qimoq (iqro) va najot izlamoq so‘zlari teng 17 martadan kelgan.
24) Kam (qalil) va shukur so‘zlari teng 75 marta uchraydi.
25) Mezon va isrof so‘zlari 23 marta kelgan.
26) Rahmat va hidoyat so‘zlari har ikkalasi teng 79 marta kelgan.
27) Bu juda go‘zali:Alloh Qur’on oyatlarida inson yaratilishi bosqichlarini bir necha bor atab o‘tadi:Tuproq (turab) 17 marta, tomchi (nutfa) 12 marta, muayyan osilib turish (alaq) 6 marta, chaynalgan et (mudg‘a) 3 marta, suyak (ezam) 15 marta va go‘sht/et (lahm) 12 marta.Yig‘indisi- 17+12+6+3+15+12=65.Inson (nas) so‘zi teng 65 marta kelgan.Endi yana 19 soniga e’tibor qaratsak.Bu raqam Qur’onda alohida markaziy o‘rin egallaydi.Avvalambor, 19 bu tub son. Shuning uchun keltirilayotgan misollarda gap aniq 19 haqida ketayotgani gumonsiz.
28) Bu raqam 74-Mudassir surasining 30-oyatida o‘zi keladi:“Uning ustida 19”.
29) Yodingizda bo‘lsa, arab alifbosi harflari raqamlarni belgilash uchun ishlatiladi degandim.Vahid (bir, birlik, yagona) so‘zi Allohning birligini anglatadi.Uning harflari vov (6 raqami), alif (1), ha (8), dal (4).6+1+8+4=19.
30) Vahid so‘zi Allohga taaluqli holda Qur’onda 19 marta kelgan.Allohga taaluqli bo‘lmagan holda Vahid so‘zi 7 marta yana keladi, faqat unda bu so‘z bilan oddiy jihozlar sifatlanadi. Masalan, eshik, oziq-ovqatlar va h.k.
31) Buni qarang, 31-bandda Mudassir surasining 31-oyati haqida gapirar ekanmiz. Bu aniq tasodif, men bunday mo‘ljallamagan edim.Xullas, o‘sha oyat 19 raqami kelgan 30-oyatning davomida keladi va bu suraning eng uzun oyati bo‘lib, unda 57 so‘z bor. 19 raqami kelgan 30-oyat: “Uning ustida 19” uch so‘zdan iborat. 19*3=57 va 31-oyat 19 raqamining mohiyatini tushuntiradi. “...Biz faqat kofirlarni sinash uchun ularning sanog‘ini (o‘n to‘qqiz) qildik”.
32) Ushbu 74-suraning birinchi 19-oyatida ham so‘zlar soni 57ga teng.
33) Bu suraning 19 raqami kelgan 30-oyati va ungacha kelgan so‘zlarining soni 95 (19*5).
34) 30-suradagi 19 soniga qadar barcha harflar soni 361 ta (19*19).
35) Bu suraning 56 raqamlangan oyati bor, unga raqamlanmagan Bismillohni qo‘shsak, yana 57 (19*3) hosil bo‘ladi.72- Jinn surasi. 28-oyatda “...va barcha narsalarning sanog‘ini (Alloh) biladi. U sanalgan”, deyilgan.Bu oyatning oxirgi “sanalgan” so‘zi (adada) ushbu suraning oxirgi so‘zidir.
36) Adda (raqam, sanoq) so‘zi barcha ko‘rinishlarda Qur’onda 57 (19*3) marta keladi.
37) Keltirilgan oyat 72-suraning 28-oyati. Bu raqamlarni qo‘shsak 7+2+2+8=19.
38) Adada so‘zining o‘zi suraning 285-so‘zi (5*19).
39) Bu surada adada so‘zi ikki oyatda keladi — 24 va 28-oyatlar. Bu ikki oyatdagi so‘zlarning umumiy soni 95 (19*5).
40) Mazkur suraning barcha oyatlari oxirgi so‘zlarining harflari soni 114 (19*6).
41) Ushbu 28-oyatda 28 ta so‘z bor. Ularning ba’zilari shu oyatda bir necha marta qaytarilgan. Ushbu qaytarilgan so‘zlarni sanamay (noyob) so‘zlarni sanasak, sanog‘ini yana 19 ta so‘z bo‘ladi. Bundan tashqari arab alifbosi 28 ta harfli bo‘lsa, bu oyatdagi biz aytgan 19 ta (noyob) so‘zlar 19 ta mutlaqo har xil arab harflari bilan tugaydi.
42) Adada so‘zi ’ayn+dal+dal+alif deb yoziladi. Bunda ’ayn Jin surasida’ayn harfi 37 marta kelgan.Dal harfi 54 martaAlif harfi 216 marta kelgan.Demak, 37+54+54+216=361=19*19.
43) Qur’onda sanoq/raqamlar jami 285 marta (19*5) kelgan.Jin surasi 285 so‘zlik yagona sura bo‘lib, uning yakuni “sanalgan” (adada) so‘zi bilan tugaydi².
Darhaqiqat Qur’oni Karim haqida qancha gapirsak ham kam. Bu ilohiy kitobning yana qanchadan qancha ochilmagan sir-sinoatlari bor. Biz musulmonlarda bu kitob bor ekan hech qachon yo‘limizdan adashmaymiz.