Mavzu: Ratsional sonlar va ular ustida amallar mavzusini o’qitish metodikasi

Mavzu: Ratsional sonlar va ular ustida amallar mavzusini o’qitish metodikasi

Annotatsiya

Ma’lumki matematika fani abstract fan. Uning mazmuni boshidan oxirigacha inson tasavvuri va mantiqiy tafakkuri mahsulidan iborat . Uning bu xususiyati qadimdan inson tafakkuri va tasavvurini rivojlantirishga xizmat nqilib kelgan.Hatto matematik masalalarni yechish musobaqalari inson aqlini peshlash vositasi bo’lib kelgan . Shundan kelib chiqqan holda matematika fanining asosiy vazifasi aynan o’quvchilarni o’ylashga, to’g’ri mantiqiy fikrlashga va mushohada yuritishga o’rgatishdan iboratdir.
Mazkur “”Ratsional sonlar va ular ustida amallar” mavzusini o’tish metodikasi ” mavzusidagi malaka ishida o’rta maktabning matematika kursida ratsional sonlar haqida umumiy tushunchalar va ular ustida bajariladigan amallar , ularning xossalarini o’quvchilarga aniq va tushunarli qilib yetkazish usullari haqida ma’lumotlar berilgan . Ma’lumki ratsional sonlar haqida o’rta maktabning 6-sinfida birinchi marta umumiy tushunchalar beriladi. Shu vaqtgacha o’quvchilarning sonlar haqidagi o’rgangan tushunchalari bu mavzularda umumllashtiriladi. Ana shu umumiy tushunchalarni bir nom ostida birlashtirib o’quvchilarning bilimlari kengaytiriladi. Mazkur malaka ishida o’quvchilarga beriladigan ma’lumotlarning aniq va tushunarli bo’lishi uchun harakat qilindi.
Mavzu: Ratsional sonlar va ular ustida amallar mavzusini o’qitish metodikasi.

Reja

Kirish
1. Son tushunchasi
2. Ratsional sonlarni kiritish
3. Ratsional sonlar ustida bajariladigan amallar va ularning xossalari
4. Davriy o’nli kasrlar va ular ustida amallar.
5. Davriy kasrlarni oddiy kasrlarga aylantirish
Xulosa va tavsiyalar
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

Ta'limning sifati va uni tashkil etish usuli o'qituvchining mahoratiga, o’quvchining xohish-istagiga, qobiliyati va bilim darajasiga bog'liq. Ta'limning natijasi bilim bilan belgilanadi. Bilim ob’ektiv borliqdagi voqea-hodisalarning in'ikosi, inson miyasidagi mushohada va tasavvurlar natijasida hosil bo'ladigan tushunchalar yig'indisi sifatida namoyon bo'ladi.

O'quv jarayoni bilan bog'liq ta'lim sifatini belgilovchi holatlar-yuqori ilmiy- pedagogik darajada dars berish, muammoli ma'ruzalar o'qish, darslarni savol- javob tarzida qiziqarli tashkil qilish, ilg'or pedagogik texnologiyalardan va mul’timedia qo'llanmalardan foydalanish, tinglovchilarni undaydigan, o'ylantiradigan muammolarni ular oldiga qo'yish, talabchanlik, tinglovchilar bilan individual ishlash, ijodkorlikka undash, erkin muloqot yuritishga, ijodiy fikrlashga o'rgatish, ilmiy izlanishga jalb qilishdan iborat bo'lib, ushbu tadbirlar ta'lim ustivorligini ta'minlaydi. Bunda har bir fanning o'ziga xos xususiyatlari, maqsad va vazifalari, hamda spitsifikasiga asoslanish maqsadga muvofiq.

O'quvchilarga qachondan boshlab, qanday qilib, qanday usulda va uslubda milliy qadriyatlarimiz, urf- odatlarimizni o' rgatishimiz, chuqur anglatirishimiz kerak degan savollar boshlang'ich ta'lim tizimi oldidagi asosiy masalalardan biri bo'lib kelmoqda.

So'nggi yillarda maktabda geometriyani o'qitish, ayniqsa, ta'lim tizimida o'z ko'lami va ahamiyati jihatidan katta bo'lgan o'zgarishlarni amalga oshirdi.

Maktab ta'limi oldiga tamomila yangi maqsadlarning qo'yilishi geometriya fanini o'qitishning mazmunining tubdan o'zgarishiga olib kelmoqda.. Matematika boshlang'ich kursi mazmuniga ham, darslik va qo'llanmalardan foydalanish metodikasida ham rivojlanish bo'lishini talab qiladi.

Maktab matematika kursining maqsadi o'quvchilarga ularga psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda matematik bilimlar tizimini berishdan iboratdir.

Bu matematik bilimlar tizimi ma'lum usullari (metodika) orqali o'quvchilarga yetkaziladi.

Matematika metoikasi pedagoagika fanlari tizimiga kiruvchi pedagogika fanining tarmogi bo'lib, jamiyat tomonidan qo'yilgan o'qitish maqsadlariga muvofiq matematika o'qitish qonuniyatlarini matematika rivojining ma'lum bosqichida tadbiq qiladi. O'qitishda yangi maqsadlarning qo'yilishi matematika o'qitish mazmunining tubdan o'zgarishiga olib keladi.

Matematikaning asosiy tushunchalaridan biri son tushunchasi hisoblanadi. Son haqidagi tushuncha qadimda paydo bo‘lib, uzoq vaqt davomida kengaytirilib va umumlashtirib borilgan. Eng avval sanashda ishlatiladigan sonlar: 1, 2, 3, … n … hosil bo‘lgan, bu sonlar natural sonlar deyiladi. Natural sonlar to‘plami N bilan belgilanadi: N= {1, 2, … n …}. Eng kichik natural son 1, eng kattasi mavjud emas. Har bir natu-ral sondan keyin ma’lum bitta natural son keladi; 3 dan keyin albatta 4 keladi, 100 dan keyin – 101 va hokazo.

Natural sonlar to‘plami ustida faqat ikkita amal: qo‘shish va ko‘paytirish bajariladi. Agar bo‘lsa, bo‘ladi.

Natural sonlarga 0 ni va hamma butun manfiy sonlarni qo‘shsak, sonlarning yangi to‘plami – butun sonlar to‘plami hosil bo‘ladi, uni Z bilan belgilash qabul qilingan; Z={…, -2, -1, 0, 1, 2, …}. Butun sonlar ustida qo‘shish, ko‘paytirish amallaridan tashqari ayirish amali ham bajariladi, haqiqatda agar bo‘lsa, .Bundan bo‘ladi. Butun sonlar hosil qilinishidan ekanligi kelib chiqadi.
, m ko’rinishdagi sonlar ratsional sonlar deyiladi va Q harfi bilan ifodalanadi.
Q={, m}
Q to’plamda qo’shish, ayirish, ko’paytirish va bo’lish amallari doim bajariladi. (nolga bo’lish ma’noga ega emas). Bo’lish amalining xossasiga asosan, a:b=q bo’lsa a=b∙q bo’ladi.
Agar a0 va b=0 bo’lsa, a=b∙q tenglik bajarilmaydi.
Har qanday butun sonni kasr ko’rinishida ifodalash mumkin.
Masalan, 3=, -2=, …
Ikkita va  kasrning yig’indisi, ko’paytmasi, ayirmasi va bo’linmasi ushbu qoidalar bo’yicha hisoblanadi:

, 

 ,  .
(Bo’linma bo’lgan holda p0).
Bu tengliklarning o’ng tomonida turgan kasrlar va  kasrlarning mos ravishda yig’indisi, ko’paytmasi, ayirmasi va bo’linmasi deb yuritiladi.
Ratsional sonlar ustida bajariladigan amallarning quyidagi xossalari maktab matematika kursida ko’p foydalaniladi.
a,b,c –ixtiyoriy ratsional sonlar bo’lsin.
Quyidagi xossalar o’rinlidir
1-xossa.
Ratsional sonlarni qo’shish o’rin almashtirish va guruhlash xossalariga ega, ya’ni