Mavzu simmetrik kalitli kriptotizimlarning rivojlanishi, afzall-fayllar.org
1.3. Simmetrik kalitli kriptotizimlardan amaliyotda foydalanish Simmetrik kalitli kriptotizimlar, bir nechta amaliyotlar uchun qo'llaniladi. Bu amaliyotlar quyidagilarini o'z ichiga oladi:
Maxfiylik: Simmetrik kalitli kriptotizimlar maxfiy axborotni himoyalash uchun juda foydali. Masalan, banklar, saylovlar va xodimlararo axborotlarni maxfiylik bilan saqlash uchun simmetrik kalitli kriptotizimlardan foydalanishadi;
Internet xavfsizligi: Simmetrik kalitli kriptotizimlar internetda axborot almashishlarida ishlatiladi. Masalan, bir foydalanuvchi va server o'rtasida axborot almashishida foydalaniladi;
E-pochta xavfsizligi: Simmetrik kalitli kriptotizimlar elektron pochta xavfsizligini ta'minlash uchun ishlatiladi. Maxfiy xabarlarni yuborishda yoki qabul qilishda ishlatiladi;
Foydalanuvchi autentifikatsiyasi: Simmetrik kalitli kriptotizimlar foydalanuvchi autentifikatsiyasi uchun ishlatiladi. Masalan, foydalanuvchi va server o'rtasida maxfiy kalit yordamida avtorizatsiya amalga oshiriladi;
Elektron raqamli imzo: Simmetrik kalitli kriptotizimlar elektron imzolashda ishlatiladi. Maxfiy kalit yordamida elektron imzolash, hujjatni yaratish va imzolash uchun foydalaniladi;
Bu foydalanishlar o'z ichiga ko'p turdagi amaliyotlarni o'z ichiga oladi va simmetrik kalitli kriptotizimlar, xavfsizlik va maxfiylik talablarini qondirish uchun juda foydali bo'ladi.
IPSec (Internet Protocol Security): Bu protokol, sanʼat tarmogʻi va boshqa tarmoqlar oʻrtasida birlikda ishlatiladigan bir shifrlash protokolidir.
IPSec protokolida simmetrik shifrlash algoritmi xabar yuboruvchisi va qabul qiluvchisi tomonidan bir xil kalit ishlatiladi. Bu kalit yordamida xabar yuborish uchun ishlatiluvchi shifrlash algoritmi kabi maxsus parametrlarni o'z ichiga oladi.
IPSec protokolida ishlatiladigan simmetrik shifrlash algoritmlari arasida AES (Advanced Encryption Standard), 3DES (Triple Data Encryption Standard), Blowfish, RC4 kabi turli turli shifrlash algoritmlari mavjud. Simmetrik shifrlashda, xabar yuboruvchisi xabarni shifrlaydi va qabul qiluvchisi esa ushbu shifrlangan xabarni kalitni bilishi orqali o'qiy oladi. Xabar yuborishdan oldin, xabar yuboruvchisi va qabul qiluvchisi kalitni almashtirish uchun IKE (Internet Key Exchange) protokolini ishlatadi. IKE protokoli yordamida xabar yuboruvchisi va qabul qiluvchisi o'zaro maxsus kalitni almashadi va undan foydalanishni boshlashadi. Shu bilan birga, kalit almashish jarayoni xavfsizlikni ta'minlash uchun X.509 sertifikatlari yordamida tasdiqlanishi mumkin.
