Mavzu: Sinxron generatorda qisqa tutashuvlar. Reja: Kirish

Sinxron generatorning ishlash prinsipi

Uyg‘otish cho‘lg‘amlari rotorga nisbatan qo‘zg‘almas magnit oqimi F₀ (14.3-rasm) hosil qiladi. U stator va rotor oralig‘ida sinusoida qonuni bilan o‘zgaradi. Rotor aylantirilganda magnit oqimi u bilan birgalikda aylanadi va davriy ravishda stator cho‘lg‘amlarini kesib o‘tib unda uch fazali EYUK induksiyalaydi
. (14.1)
b u erda w - statorning fazasidagi cho‘lg‘amlar soni, - cho‘lg‘am koeffitsienti.


E_A, E_V, E_S faza EYUK lari o‘zaro teng va bir-biridan 120⁰ farq qiladi. Agar bu cho‘lg‘amga iste’molchi ulansa, cho‘lg‘amlardan tok o‘ta boshlaydi va F_ya magnit oqimi vujudga keladi. Mashinaning asosiy magnit oqimiga bu oqimning ta’siri yakor reaksiyasi deyiladi. U iste’molchining xususiyati-ga bog‘liq, ya’ni statorning EYUK si va toki orasidagi fazalar farqiga bog‘liq bo‘ladi. Aktiv iste’molchida =0 statorning magnit oqimi F_yan=60 tezlik bilan aylanadi va uchta faza toki tahsirida vujudga keladi. Uning aylanish tezligi asosiy magnit oqim tezligi bilan bir xil bo‘ladi. Umumiy oqim sinxron tezlik bilan aylanadi va rotorga nisbatan qo‘zg‘almas bo‘ladi. Oqim F_YA iste’molchi aktiv bo‘lganda F_yaq shaklida belgilanadi, u holda
,
. (14.3)
Induktiv iste’molchida bo‘lib, A fazasining o‘tkazgichlarida tok yakorp 1/4 davrga burilgandan so‘ng maksimal bo‘ladi va magnit oqimi F_ya bu momentda F_yad bilan belgilanadi, F₀ oqimga nisbatan magnitsizlantiruvchi bo‘ladi. SHu sababli induktiv qarshilik umumiy oqimni kamaytiruvi hisoblanadi. Sig‘im qarshiligi esa bo‘lib, F_ya yakorp oqimiga qarama-qarshi yo‘nalgan va magnitlovchi oqim hisoblanadi. Bu holda F va E yakorp reaksiyasi hisobiga ortadi. Umumiy holda agar iste’molchi aktiv-reaktiv xarakterga ega bo‘lsa, yakorp oqimi bo‘ladi.
Generatorning EYUK sini soddalashtirilgan tenglamasini quyidagi ifoda bilan yozish mumkin:
, (14.3)
bu erda U – stator cho‘lg‘amlaridagi yoki iste’molchidagi kuchlanish; E₀ – asosiy EYUK; X_S – sinxron induktiv qarshilik (X_ya+X_t); X_ya va X_t – mos ravishda yakorning magnit oqimi va tarqalish magnit oqimi ta’siridagi induktiv qarshiliklar.