Mavzu: Sitoplazmatik mutatsiyalar. Reja: Sitoplazmatik mutatsiyalar. O’zgaruvchanlik va uning shakillari

Mavzu: Sitoplazmatik mutatsiyalar.
Reja:
1. Sitoplazmatik mutatsiyalar.
2. O’zgaruvchanlik va uning shakillari


Oʻzgaruvchanlik — tirik organizmlar hamda viruslar belgi va xususiyatlarining xilmaxil boʻlishi. „Oʻ.“ termini organizmlarning yangi belgi va xususiyatlar hosil qilishi yoki eski belgi va xususiyatlarni yoʻqotishini ham ifodalaydi. Oʻ. irsiyatga qarama-qarshi maʼnoni anglatadi (qarang Irsiyat). Tabiiy sharoitda paydo boʻladigan Oʻ. tabiiy, yaʼni spontan, eksperimentda hosil qilinadigan Oʻ. sunʼiy, yaʼni indutsirlangan Oʻ. deyiladi. Oʻ. manbai genetik materialning kombinatsiyasi yoki rekombinatsiyasi, gen yoki xromosoma tarkibining oʻzgarishi, atrof muhit sharoitining taʼsiri boʻlishi mumkin. Tabiatiga koʻra, Oʻ. genotipik, yaʼni irsiy va fenotipik, yaʼni noirsiy shakllarga ajratiladi.
Genotipik Oʻ. — organizmlar belgi va xususiyatlarining genotip bilan bogʻliq boʻlgan, avlodlarda saqlanib qoladigan (Ch.Darvinga koʻra, aniq boʻlmagan) Oʻ., yaʼni belgilarning keskin oʻzgarishi — mutatsiya (mutatsion Oʻ.) yoki organizmlarni duragaylashda belgilarning kombinatsiyalanishi (kombinatsion Oʻ.) tufayli kelib chiqadi (qarang Duragaylash).
Fenotipik Oʻ.da genotip oʻzgarmaydi. Organizmning individual rivojlanishi davomida uning yoshi (qarishi) bilan birga barcha morfofiziologik va biokimyoviy belgilarining oʻzgarishi (ontogenetik, yaʼni yosh bilan bogʻliq Oʻ.) bunga misol boʻla oladi. Oʻ.ning boshqa bir xili modifikatsion Oʻ. (modifikatsiya)ni bitta turga mansub, genetik jihatdan bir xil, lekin har xil sharoitda yashaydigan va organizmdan miqdor va sifat jihatdan farq qiladigan individlarda koʻrish mumkin. Modifikatsion Oʻ. (Ch.Darvinga koʻra, aniq boʻlgan Oʻ.) muayyan belgilarning muayyan yoʻnalishda oʻzgarishi orqali yuzaga chiqadi va ommaviy xususiyatga ega boʻladi. Har xil fizik va kimyoviy omillar taʼsirida yuzaga keladigan modifikatsion Oʻ. morfozlar deyiladi. Muayyan genlar mutatsiyasi bilan bogʻliq boʻlgan morfozlar fenokopiyapar deb ataladi. Fenotipik Oʻ.ni organizmlardagi belgilar va xususiyatlar bilan emas, balki ular rivojlanish imkoniyatining irsiylanishi asosida tushuntirish mumkin. Shu sababdan genotipning fenotipda roʻyobga chiqishi uchun muayyan sharoit boʻlishi lozim. Mas, oʻsimlik rangining yashil boʻlishi uchun xlorofill sintezlanishini nazorat qiluvchi gen bilan birga yoruglik \am zarur. Muhit sharoiti taʼsirida paydo boʻladigan Oʻ. darajasi ham koʻp jihatdan irsiyatga bogʻliq, chunki genotip har bir belgiga nisbatan organizm reaksiyasi normasini belgilab beradi. Irsiy va noirsiy Oʻ. organizmlarning individual sifat va miqdoriy, mustaqil va korrelyativ (oʻzaro bogʻlangan), adaptiv (moslanishli) va noadaptiv hamda b. belgilarining xilmaxilligini belgilab beradi. Evolyutsiya jarayonida Oʻ.ning turli shakllari bir xilda ahamiyatga ega boʻlmaydi. Irsiy Oʻ. organik evolyutsiyaning asosi (qarang Makroevolyutsiya) va seleksiya uchun material manbai hisoblanadi. Noirsiy Oʻ. organizmlarni muhitning oʻzgarib turadigan sharoitiga moslanishini taʼminlaydi. Matematik statistika va solishtirmatavsifiy metodlar — Oʻ.ni oʻrganishning asosiy metodlari.
yer yuzida hayotning juda ko'p turli shakllari mavjud, va unga bir vaqtning o'zida ham ikki xil hayvonlar yoki o'simliklarni emas. Turli turlari bir-biridan, lekin hatto birinchi qarashda juda o'xshash orasida juda katta farq bor, shu turlari bir-biriga juda o'xshash hech ikki bor.
Va eng hayratlanarli, yuqorida barcha jinsiy ko'payish jonzotlar uchun, balki Vejetatif targ'ibotchisi qilganlar, va hatto klon uchun emas, balki faqat haqiqiy emas.
Bas, nima qiladi tirik organizmlar Yerning bu ularning xosligini qarzdorman? Bu muhim emas, zigota yoki bola jarayon shaklida - - tana o'zgartirish boshlanadi dalil tashkil etilganidan buyon, deb hisoblanadi. Va u butun hayotini o'zgartirib - vafotigacha. Barcha tirik mavjudotlar bu xislati o'zgaruvchanlik deb atalgan.
Biroq, o'zgaruvchanlik har doim emas bir xil dastur ishlaydi, lekin, chunki uning tadqiqotlar sifatida, olimlar o'zgaruvchanlik turlarini aniqlashdi.
Shunday qilib, beqarorlik bo'lishi mumkin (butun guruh olingan) individual (bir olingan qilinmoqda) va guruh. birinchi, eng keng tarqalgan.
Shuningdek geografik o'zgaruvchanlik alohida turi ajratiladi yilda, tamg'a bo'lgan o'zgarishlar tashqi omillar, ma'lum bir hududida ta'sir qilinmoqda haqiqatdir.
Bu sifat to'liq, radikal, bu o'zgaruvchanlik, va faqat qisman aylantirish to'liq bo'lsa, bir miqdor o'zgarish bo'lsa, turlari o'zgarishi va konvertatsiya darajasini alohida.
tirik o'zgartirish oyatlarini undaydigan ba'zi tashqi omillar ta'siriga bo'lsa, u turli qaratilgan va ishlab chiqarishni o'z-o'zidan sodir bo'lsa, u non-yo'naltirilgan uchuvchanlik hisoblanadi. Bundan tashqari, bir bor rivojlanish o'zgaruvchanlik rivojlantirish va o'zgartirish, tirik organizmlar bo'ylab davom etayotgan bo'ladi.
uning avlodlari uzatiladi moddalar oyatlariga emas, balki unga tomonidan sotib barcha fazilatlar uchun mumkin bo'lgan aylantirish xarakterli uchun juda ko'p imkoniyatlar bor qaramay. Shuning uchun, hatto quyidagi yakkalanib irsiy: o'zgarishlaridan va nonhereditary (o'zgartirish).
Biroq, bu erda tugamaydi. Bu kichik tip bo'linadi o'zgaruvchanlik irsiy va nooziq-irsiy shakllari hisoblanadi. Shu pastki xususiyatlari va xususiyatlari bir qator farq qiladi. Va ular qulaylik, shakllari uchun, deyiladi.
Shunday qilib, quyidagi shakllari o'zgartish: o'zgaruvchanlik va genotipik. atrof-muhit ta'siri ostida shu turlarning turli shaxslar fenotipi o'zgarib, deb aslida namoyon ham fenotipik deb nomlangan o'zgartirish,. Olingan organizmlar individual o'zgarishlar meros emas.

Misol uchun, bir momaqaymoq ildizi yarmida bo'lindi va turli sharoitlarda qo'yish (bir yarim - tog'lar, ikkinchi - vodiysida), ular tomonidan balog'at o'simliklar o'simlik fenotipi tubdan farq qiladi, deb juda ravshan bo'ladi erishish. pakana bo'ladi karahindiba tog'larida Ulg'ayar barglari va gullar katta emas. katta - Biroq, o'simlik vodiysida ekilmoqda, boshqa tomondan, yuqori va uning barglari bo'ladi. Bu o'simliklarning avlodlari bir xil shartlar ostida o'sadi bo'lsa, farqlar emas bo'ladi pH'si.

Bu modifikatsiya asosiy ahamiyat joriy atrof-muhitga tirik organizm moslashuvchanlik hisoblanadi.
uning natijasi fenotipi va genotip o'zgarmaydi deb genotipik o'zgaruvchanlik, modifikatsiya tubdan farq qiladi, va yangi sotib xususiyati meros bo'ladi. Genotipik o'zgaruvchanlik ikki kenja bo'linadi: combinative va o'zgarish (o'zgarish).
Combinative o'zgaruvchanlik - sababli ota-onasi tomonidan genlar har qanday yangi kombinatsiyalar uchun avlodlari yangi xususiyatlari paydo bo'ladi. Misol uchun, o'z avlodlari gullar oq gullar bilan shirin no'xat kesishgan binafsha rang bo'lishi mumkin.
Mutatsiya - to'satdan, lekin shu bilan birga avlodlari uzatiladi organizmning genetik material barqaror o'zgarishi, da. individual va maqsadli Mutatsiyalarmodifikatsiyaning o'zgaruvchanligi.

ORGANIZMLARNING O'zgaruvchanligi.

O'ZGARCHILIK HODISASINING ASOSIY QONUNIYOTLARI
Genetika nafaqat irsiyat hodisasini, balki o'zgaruvchanlik fenomenini ham o'rganadi.
Organizmlarning o'zgaruvchanligi bir qator belgilar yoki xususiyatlardagi individlar o'rtasidagi farqlarda ifodalanadi. Bu farqlar ota-onasidan olgan genlarning irsiy omillaridagi o'zgarishlarga va organizmning rivojlanishidagi tashqi sharoitlarga bog'liq bo'lishi mumkin.
Aytishimiz mumkinki, o'zgaruvchanlik irsiyatga qarama-qarshi xususiyatdir. O'zgaruvchanlik evolyutsiya jarayonida tirik tabiatning xilma-xilligini aniqladi.
Shaxslardagi belgilar xilma-xilligini - o'zgaruvchanlikni baholash har doim ularning fenotipik namoyon bo'lishiga qarab amalga oshiriladi. Biroq, ularning fenotipik xilma-xilligining sabablari har xil bo'lishi mumkin: genotiplardagi farq yoki bir xil genotipli organizmlarda belgilarning namoyon bo'lishining o'zgarishini aniqlagan atrof-muhit sharoitlarining xilma-xilligi.
O'zgaruvchanlikning 2 shakli mavjud (14-rasm):
ü irsiy (genotipik);
ü irsiy bo'lmagan (fenotipik = modifikatsiya).
Irsiy o'zgaruvchanlik irsiy omillarning o'zgarishi bilan bog'liq. Irsiy o'zgaruvchanlikning ikki turi mavjud: kombinativ va mutatsion.
Kombinativ (gibrid) o'zgaruvchanlik ota-ona shakllarining genlarining kombinatsiyasi va o'zaro ta'siri natijasida neoplazmalarning paydo bo'lishi bilan tavsiflanadi.
Mutatsion o'zgaruvchanlik xromosomalarda strukturaviy o'zgarishlarni keltirib chiqaradi, bu organizmning yangi irsiy belgilarining paydo bo'lishiga olib keladi.
Modifikatsiyaning o'zgaruvchanligi genotipning o'zgarishiga olib kelmaydi, u bir xil genotipning organizmning rivojlanishi sodir bo'lgan va uning namoyon bo'lish shakllarida farqlarni keltirib chiqaradigan tashqi sharoitlarning o'zgarishiga reaktsiyasi bilan bog'liq.
Shakl 14. O'zgaruvchanlikning tasnifi.