Mavzu: Suyuqliklarda elektr toki

Mavzu: Suyuqliklarda elektr toki
Navoiy shahar

kasb-hunar maktabi

11-OTSI-4 guruh o`quvchisi
Tinchlikova Mashhuraning
fizika fanidan referati


Mavzu: Suyuqliklarda elektr toki
Elektr tokini o’tkazish jarayoni matall qurilmalar (o’tkazgichlar) yordamidaamalga oshirilganiga qaramay, suyuqlikdagi oqim ma’lim bir sabablarga ko’ra bunday atomlar va molekulalarni olgan yoki yo’qotgan zaryadlangan ionlarning harakatiga bog’liq. Ushbu harakat ko’rsatkichi – bu ma’lum bir moddaning xususiyatlarining o’zgarishi, bu yerda ionlar o’tadi. Shunday qilib, turli xi suyuqliklarda oqim hosil bo’lishining o’ziga xos kontsepsiyasini shakllantirish uchun elektr tokinig asosiy ta’rifiga tayanish kerak. Salbiy zaryadlangan ionlarning parchalanishi tok manbai maydoniga ijobiy qiymatlarning harakatlanishi osonlashtirishi aniqlandi. Bunday jarayonlarda musbat zaryadlangan ionlar teskari yo’nalishda – manfiy oqim manbai tomon haraatlanadi.
Suyuq o’tkazgichlar uchta asosiy turga bo'linadi:
. yarim o’tkazgichlar;
. dielektriklar;
. dirijyorlar.
Ta’rif 1
Elektrolitik dissotsiatsiya – bu ma’lum bir eritma molekulalarnng salbiy va musbat zaryadlangan ionlarga parchalanish jarayoni.
Suyuqliklardagi elektr toki ishlatilgan suyuqliklarning tarkibi va kimyoviy xosslari o’zgarganidan keyin paydo bo’lishi mumkinligini aniqlashda elektr tokining boshqa yo’llar bilan tarqalashi nazariyasiga to’liq zid keladi.
Faradey tajribalari va elektroliz
Suyuqliklardagi elektr tokining oqimi zaryadlangan ionlarni harakatga keltirish jarayonining hosilasidir. Suyuqliklarda elektr tokining paydo bo’lishi va tarqalshi bilan bog’liq muammolar taniqli olim Maykl Faradeyni o’rganishiga olib keldi. Ko’plab amaliy tadqiqotlar yordamida u elektroliz paytida ajralib chiqadigan moddaning massasi vaqt va elektr energiyasiga bog’liqligiga dalil topa oldi. Bunday holda, tajribalar o’tkazilgan vaqt muhim ahamiyatga ega.
Shuningdek, olim elektroliz jarayonida ma’lum miqdordagi modda ajralib chiqqanda bir il miqdordagi elektr zaryadlari talab qilinishini aniqladi. Ushbu raqamni aniq o’rnatish va uni Faradey raqami deb nomlangan doimiy qiymatda tuzatish mumkin edi.
Suyuqliklarda elektr tkining tarqalish shartlari har xil. U suv molekulalari bilan o’zaro ta’sir qiladi. Ular odatdagi matall o’tkazgiz yordamida eksperimentlarda kuzatilmagan ionlarning barcha harakatiga sezilarli darjada to’sqinlik qiladi. Bundan kelib chiqadiki, elektrolitik reaksiyalar paytida tok hosil bo’lishi unhalik katta bo’lmaydi. Biroq, eritma harorati oshgani sayin, o’tkazuvchanlik asta-sekin o’sib boradi. Bu elektr tokining kuchlanishi ko’tarilishini anglatadi. Shuningdek, elektroliz jarayonida ma’lim bir molekulaning ko’pligi tufayli ortib borishi sezildi. Eritma ma’lum bir me’yordan yuqori bo’lgan ionlar bilan to’yingan bo’lsa, teskari jarayon paydo bo’ladi. Eritmaning o’tkazuvchanligi yana pasayishni boshlaydi.
Hozirgi vaqtda elektroliz jarayoni fan va ishlab chiqarishning ko’plab sohalarida o’z qo’llanilishini topadi. Sanoat korxonalari metallni qabul qilishda yoki qayta ishlashda foydalanadilar. Elektrokimyoviy reaksiyalar quyidagilarga bog’liq:
. tuzlarning elektrolizi;
. elektrokaplama;
. sirtni polishing;
. boshqa oksidlanish – qaytarilish jarayonlari.
Vakuum va suyuqliklardagi elektr toki
Suyuqliklar va boshqa muhitlarda elektr tokining tarqalishi o’ziga xos xususiyatlarga, xususiyatlarga va xususiyatlarga ega bo’lgan juda murakkab jarayon. Haqiqat shundaki, bunday vositalarda zaryadlar tanada umuman yo’q, shuning uchun ular odatda dielektriklar deb ataladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi atomlar va molekulalar o’z harakatlarini boshlashi va elektr tokining paydo bo’lishi jarayoni boshlanishi uchun shunday sharoitlarni yaratish edi. Buning uchun maxsus mexanizmlar yoki qurilmalardan foydalish odatiy holdir. Bunday modulli qurilmalarning asosiy elementi metall plitalar shaklidagi o’tkazgichlardir.
Oqimning asosiy parametrlari aniqlash uchun taniqli nazariya va formulalardan foydalanish kerak. Ohm qonuni eng keng tarqalgan. U oqimning voltajga bog’liqligi printsipi amalga oshiriladigan universal amper xarakteristikasi sifatida ishlaydi. Esingizda bo’lsin, kuchlanish amper birliklarida o’lchanadi.
Suv va tuz bilan tajribalar o’tkazish uchun sho’r suvli idish tayyorlash kerak. Bu suyuqliklar elektr tokining paydo bo’lishi jarayonida yuz beradigan jarayonlar haqida amaliy va visual tushuncha beradi. Shunindek, o’rnatish to’rtburchaklar elektrodlar va quvvat manbalarini o’z ichiga olishi kerak. Eksperimentlarga to’liq miqyosda tayyorgarlik ko’rish uchun siz amper o’rnatishingiz kerak. Bu elektrodlarni quvvat manbaidan energiya o’tkazishga yordam beradi.
Metall plitalar o’tkazgich vazifasini bajaradi. Ular ishlatilgan suyuqlikka botiladi, so’ngra kuchlanish ulanadi. Zarrachalar harakati darhol boshlanadi. Bu xaotik tarzda amalga oshiriladi. Supero’kazuvchilar o’rtasida magnit maydon paydo bo’lganida, zarrachalar harakatining butun jarayoni buyuriladi.
Ionlar zaryadlarni o’zgartirib, birlasha boshlaydi. Shunday qilib, katodlar anodga, anodlar esa katodga aylanadi. Ushbu jarayonda yana bir qancha muhim omillarni hisobga olish kerak:
. ajralish darajasi;
. harorat;
. elektr qarshilik;
. o’zgaruvchan yoki doimiy oqimdan foydalanish.
Elektr xususiyatlari jihatidan suyuqliklar juda xilma-xildir. Eritilgan metallar, qattiq holatdagi matallar singari, erkin elektronlarning yuqori konsentratsiyasi bilan bog’liq bo’lgan yuqori elektr o’tkazuvchanligiga ega.
http://fayllar.org