Mavzu: Talab va taklif qonuniga ko`ra narx belgilash usullari

TOSHKENT FAN VA TEXNOLOGIYA UNIVERSITETI
102-MMTs gurux talabasi Abduraxmonov Abdumalikning mikroiqtisodiyot fanidan taqdimoti

Mavzu: Talab va taklif qonuniga ko`ra narx belgilash usullari.

REJA: 1.Talab tushunchasiga ta’rif bering. 2.Talab qonuni nima? 3.Talab – iste`molchi ma`lum vaqtda narxlarning har bir darajasida.

Talab – iste`molchi ma`lum vaqtda narxlarning har bir darajasida sotib olishga qodir bwlgan tovarlar va xizmatlar miqdoridir.
Talab qonuni – tovarlar narxi bilan uning sotib olinadigan miqdori wrtasidagi teskari yoki qarama –qarshi bog`liqlikni ifodalaydi.
Biz ehtiyoj tushunchasi haqida dastlabki bobda gapirgan edik. Ehtiyoj kishilarning hayotiy vositalariga bwlgan zaruriyatini ifodalovchi ilmiy kategoriya sifatida taraqqiyotning hamma bosqichlari uchun umumiy va doimiydir.
Ehtiyojning faqat pul bilan ta`minlangan qismi talabga aylanadi. Demak, talab – bu pul bilan ta`minlangan ehtiyojdir. Ehtiyoj zarur miqdordagi pul bilan ta`minlanmasa, u «xohish», «istak» bwlib qolaveradi. Talabning bir qator muqobil variantlari mavjud bwladi, chunki narx wzgarishi bilan tovarning sotib olinadigan miqdori ham wzgaradi. Shu bog`liqlikdan kelib chiqib, talabga quyidagicha ta`rif berish mumkin: ma`lum vaqt oralig`ida, narxlarning mavjud darajasida iste`molchilarning tovar va xizmatlar ma`lum turlarini sotib olishga qodir bwlgan ehtiyojitalabdeyiladi. Boshqacha qilib aytganda talab – pul bilan ta`minlangan ehtiyojdir.
2.Talabning qanday turlari bor? 2. Talablar turlicha bwlib, odatda bir xil tovar yoki xizmatlarga bwlgan talabning ikki turi farq qilinadi: yakka talab va bozor talabi. Har bir iste`molchining, ya`ni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning tovarning shu turiga bwlgan talabi yakka talabdeyiladi. Bir qancha (kwpchilik) iste`molchilarning shu turdagi tovar yoki xizmatga bwlgan talablari yig`indisibozor talabideyiladi.
Hozirda iqtisodiy adabiyotlarda talabning turli kwrinishlari ajratishga alohida e`tibor qaratilmoqda. Jumladan,ishlab chiqarish omillariga talab(ishlab chiqarish talabi) vaiste`mol buyumlariga talab(aholi talabi) farqlanadi.
Shuningdek,haqiqiy(tovar va xizmatlarga haqiqatda namoyon bwluvchi),qondirilgan(haqiqiy talabning bozorda tovar va xizmat sotib olish orqali qondirilgan qismi) vaqondirilmagan(haqiqiy talabning bozorda zarur tovarlarning ywqligi yoki ular assortimenti va sifatining xaridor talabiga javob bermasligi sababli qondirilmagan qismi) talablar farqlanadi. Qondirilmagan talab turli shakllarda namoyon bwlishi mumkin:yashirin, joriy, harakatchan, twplangan talab.
Tovarga bwlgan talab kwplab omillar, masalan, reklamadan foydalanish, moda va didlar, afzal kwrish, atrof-muhit, tovarlarni qwlga kiritish imkoniyati, daromad miqdori, naflilik, wzaro wrinbosar tovarlar narxi, aholi soni, kelgusidagi narxlarning wzgarishi va boshqalarning ta`sirida wzgarishi mumkin. Shunga kwra, ekzogen va endogen talab farqlanadi. Ekzogen talab– bu davlat yoki erkin bozor tizimidan tashqaridagi qandaydir kuchning aralashuvi natijasida wzgargan talab.Endogenyokiichki talab– bu jamiyatda mavjud bwlgan omillar ta`sirida jamiyat ichida tarkib topgan talab
“Narxning turlari” klasterini to’ldiring va tahlil qiling. Ulgurji narx – ishlab chiqaruvchilar tomonidan katta miqdordagi tovarlar bir yo’la ko’tarasiga sotilganda qo’llaniladigan narx. Ulgurji narx ishlab chiqaruvchilar va ta’minlash-sotish tashkilotlari xarajatlarini qoplashi hamda ularning ma’lum miqdorda foyda ko’rishini ta’minlashi zarur. Ulgurji narx tovar birjalari va savdo uylarida ham qo’llaniladi.
Shartnoma narx – sotuvchi va xaridorning roziligi bilan bеlgilanadigan, ular tomonidan tuzilgan shartnomada qayd qilingan narx. Shartnoma narx odatda shartnoma bitimi amal qilib turgan davrda o’zgarmaydi. Mazkur narx ham milliy, ham xalqaro bozorlarda qo’llaniladi. U xalqaro bozorda qo’llanilganda tovar (xizmat)larning jahon narxlariga yaqin turadi. Chakana narx – tovarlar bеvosita istе’molchilarga sotiladigan narx. Chakana narxga tovarning ulgurji narxi, chakana savdo tashkilotlarining xarajatlari va ularning oladigan foydasi kiradi. Chakana narx tovarlarga bo’lgan talab va taklifni bog’lovchi rolini o’ynaydi hamda ularning nisbatiga qarab yuqori yoki past bo’lishi mumkin.

НАШИ КОНТАКТЫ

[e-mail]