Mavzu: Tarmoq xavfsizligi mohiyati va umumiy tushunchalari

2. O'z DSt ISO/IEC 27033-2:2016 "Tarmoq xavfsizligi. Tarmoqdagi xavfsizlik identifikatsiyasi va autentifikatsiyasi" standarti, tarmoqdagi xavfsizlik identifikatsiya va autentifikatsiya protokollari, usullari va maslahatlarini taqdim etadi. U foydalanuvchilarni va tarmoqdagi obyektlarni identifikatsiya qilish, autentifikatsiya qilish va xavfsizlikning tasdiqlashida muhim protokollarni o'z ichiga oladi.
3. O'z DSt ISO/IEC 27033-3:2016 "Tarmoq xavfsizligi. Xavfsizlik kommunikatsiyasi" standarti, tarmoqdagi xavfsizlik kommunikatsiyasiga oid protokollarni, algoritmlarni va maslahatlarini taqdim etadi. U tarmoqda ma'lumotlarning xavfsizlikni ta'minlash, integritetini saqlash, konfidensialligini himoya qilish va tarmoq tashkilotlari orasidagi xavfsizlik kommunikatsiyasini muhimlashtirishga yordam beradi.
4. O'z DSt ISO/IEC 27033-4:2016 "Tarmoq xavfsizligi. Xavfsizlik boshqarish va monitoring" standarti, tarmoqdagi xavfsizlik boshqarishning asosiy prinsiplarini, monitoring va javob berishning tartibini, xavfsizlik holatini baholash va bemorliklarni aniqlashning usullarini taqdim etadi. U tarmoqdagi xavfsizlikni boshqarish, muhokamalar va xavfsizlik muammo vaqtini kamaytirish jarayonlarida qo'llanma olishga yordam beradi.
5. O'z DSt ISO/IEC 27033-5:2016 "Tarmoq xavfsizligi. Xavfsizlik ta'limoti" standarti, tarmoqdagi hodimlarga xavfsizlik ta'limoti berishning prinsiplarini va maslahatlarini taqdim etadi. U tarmoqdagi hodimlarni xavfsizlik amaliyotlarini o'rganish, xavfsizlik bilincini oshirish va xavfsizlik sohasidagi mutaxassislarning ta'lim olishida yordam beradi.
Shu standartlar tarmoq xavfsizligini ta'minlashda yordam beradigan asosiy dokumentlar hisoblanadi va tarmoq xavfsizligi sohasidagi amaliyotlarda yuqori darajada qo'llaniladigan standartlardir.

5. Yetti sathli OSI modeli:

Tarmoq kommunikatsiyasi protokollari, bir nechta sathlarda tarmoqdagi ma'lumotlar o'g'irlikligini ta'minlash uchun tuzilgan. Har bir sathning o'ziga xos vazifalari va protokollari mavjud. Quyidagi sathlar va ularning vazifalari va protokollari ko'rsatilgan:

1. Ilova sathi (Application Layer):

- Vazifasi: Foydalanuvchi ilovalari va tizimlar o'rtasidagi kommunikatsiyani ta'minlash, ilovalar o'rtasida ma'lumot almashishni boshqarish.
- Protokollari: HTTP, SMTP, FTP, DNS, SSH, SNMP, POP, IMAP, DHCP, SSL/TLS va boshqalar.
2. Taqdimot sathi (Presentation Layer):
- Vazifasi: Ma'lumotlar tahlil qilinadi, shifrlanadi, kompressiyalanadi va formatlash uchun tayyorlanadi.
- Protokollari: SSL, TLS, ASCII, JPEG, MPEG, MIME va boshqalar.
3. Seans sathi (Session Layer):
- Vazifasi: Tarmoqdagi tarqatuvchi ma'lumotlar interfeysi (API) yordamida kompyuterlarning o'rtasidagi aloqalarni boshqarish, sessiyalarni boshqarish va yo'qotish, sessiya davomida yuzaga kelgan xatoliklarni aniqlash.
- Protokollari: NetBIOS, RPC, SCP, SSH va boshqalar.
4. Transport sathi (Transport Layer):
- Vazifasi: Tarmoqdagi ma'lumotlar segmentlariga bo'linadi va ularga port raqamlari (portlar) bilan manbalar aniqlanadi. Xavfsizlik, integritet va ma'lumotlarni to'g'ri tartibda olishni ta'minlash.
- Protokollari: TCP (Transmission Control Protocol), UDP (User Datagram Protocol), SCTP (Stream Control Transmission Protocol) va boshqalar.
5. Tarmoq sathi (Network Layer):
- Vazifasi: Ma'lumotlar yo'l va ro'yxatga olishni boshqaradi, ma'lumotlarni tarmoq orqali olib yuborish va qabul qilish jarayonini tashkil etadi.
- Protokollari: IP (Internet Protocol), ICMP (Internet Control Message Protocol), ARP (Address Resolution Protocol) va boshqalar.
6. Kanal sathi (Data Link Layer):
- Vazifasi: Tarmoqdagi ma'lumotlar ramkalariga bo'linadi, fizik aloqalarni boshqaradi, xavfsizlik va kontrolni ta'minlash.
- Protokollari: Ethernet, Wi-Fi (IEEE 802.11), PPP (Point-to-Point Protocol), MAC (Media Access Control) va boshqalar.
7. Fizik sathi (Physical Layer):
- Vazifasi: Ma'lumotlarni fizikaviy aloqalar orqali tashish, elektr energiya, radiosignal, optik signal va boshqa fizikaviy jarayonlarni boshqarish.
- Protokollari: Ethernet kabeli, USB, Wi-Fi radiosignal, Fiber-optik kabel va boshqalar.
Har bir sathning vazifalari va protokollari, tarmoqdagi ma'lumotlar o'g'irlikligini ta'minlash, ma'lumotlarni boshqarish, o'zaro aloqalarni tuzish, ma'lumotlar uchun transport jarayonlari yaratish va ma'lumotlarni tarmoq orqali uzatishga yordam beradi.