Agar biror jarayonga termodinamik nuqtai nazardan qarasak, uni qanday moddadan tashkil etganligi bizni qiziqtirmaydi, balki uni holatini хarakterlovchi parametrlarini bilish muhimdir.
Sistema holatini aniqlaydigan va tashqi sabablar taosirida o’zgarishi mumkin bo’lgan kattaliklar parametrlar deyiladi.
Sistemaning parametrlari sistemaning faza soniga boьliq. Faza deb, kimyoviy tarkibi, tuzilishi va holati bir хil bo’lgan va maolum sirt bilan chegaralangan jismga (sistemaga) aytiladi. Masalan, suv maolum bir temperaturada uchta fazada bo’lishi mumkin: suyuq, suvni ichidagi muz parchalari va uning ustidagi suv bug’i.
Agar muz ham, suv buьi ham bo’lmasa, yaoni sistema faqat suvdan iborat bo’lsa, sistema bir fazali bo’ladi. Maolum bir ideal gaz ham bir fazali sistemadir.Uning holati uchta parametr: hajm V, bosim R va temperatura T orqali to’liq bir qiymatli ravishda aniqlanadi.
Agar muz ham, suv buьi ham bo’lmasa, yaoni sistema faqat suvdan iborat bo’lsa, sistema bir fazali bo’ladi. Maolum bir ideal gaz ham bir fazali sistemadir.Uning holati uchta parametr: hajm V, bosim R va temperatura T orqali to’liq bir qiymatli ravishda aniqlanadi.
Agar sistema bir necha holatlarda bo’lib, yana boshlanьich holatiga qaytib kelsa, bunday prosessga aylanma prosess yoki sikl deyiladi.
Diagrammada bunday prosess yopiq egri chiziq bilan ifodalanadi. Masalan, gaz kengayib 1-holatdan 2 -holatga o’tishi va so’ngra qisish natijasida u yana 1-holatiga qaytib kelishi mumkin. Gazni kengayish vaqtida bajargan ishi musbat, siqilishda bajargan ishi esa manfiy hisoblalandi (chunki dV<0)
Aylanma jarayonda bajarilgan ish egri chiziq bilan chegaralangan yuza bilan aniqlanadi .Agar sikl soat strelkasi yo’nalishida yuz bersa, to’g’ri sikl unga teskari yo’nalishda yuz bersa, teskari sikl deyiladi.
Aylanma jarayonda bajarilgan ish egri chiziq bilan chegaralangan yuza bilan aniqlanadi .Agar sikl soat strelkasi yo’nalishida yuz bersa, to’g’ri sikl unga teskari yo’nalishda yuz bersa, teskari sikl deyiladi.
2.Issiqlik dvigatellari va sovutgich mashinalar.
To’g’ri sikl tashqaridan davriy ravishda issiqlik olib ishlaydigan issiqlik mashinalarida teskari sikl esa tashqi ish hisobiga ishlaydigan sovitgich mashinalarida kuzatiladi. Isitgichdan olingan Q1 - Q2 issiqlik hisobiga to’g’ri sikl bilan ish bajaradigan qurilmaga issiqlik mashinasi deyiladi. Aylanma jarayonda sistema dastlabki holatiga qaytib kelgani uchun uni to’liq energiyasining o’zgarishi nolga teng.
