Mavzu: Texnologiya fanini o‘qitishda steam ta’limiy yondashuvi, uning ilmiy-nazariy va amaliy ahamiyati Reja

---

Mavzu: Texnologiya fanini o‘qitishda STEAM ta’limiy yondashuvi, uning
ilmiy-nazariy va amaliy ahamiyati 
Reja:
1. STEM ta’limi haqida umumiy ma’lumot.
2. STEAM ta'lim texnologiyasi. 
3. STEM ta’limining afzalliklari. 
Tayanch iboralar: ta’lim-tarbiya, davlat ta’lim standarti, umumiy o‘rta ta’lim,
STEM, STEM ta’limini bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etish, STEM ta’limiy
yondashuv, STEM ta’limining afzalliklari, tabiiy fanlar, texnologiya, muhandislik
ishi, matematika.
1. STEM ta’limi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5
sentabrdagi “Xalq ta’limi tizimiga boshqaruvning yangi tamoyillarini joriy etish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3931-sonli qarori bilan tasdiqlangan “2018-2021
yillarda O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirish
bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi”ning II bo‘lim, 11-bandida – umumiy o‘rta
ta’limning yangi davlat ta’lim standartlari va o‘quv dasturlarini takomillashtirish va
shu bilan birga STEM (fan, texnologiya. muhandislik va matematika) ta’limini
bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etish belgilab berilgan. 
Mazkur vazifalarni bajarish uchun, avvalo, ta’lim ishtirokchilari – pedagoglar,
metodistlar, o‘quvchilar, ota-onalar va boshqalar STEM ta’limi yo‘nalishida
o‘tkaziladigan xalqaro tadqiqotlar haqida ma’lumotlarni bilishi hamda ularni
amaliyotda qo‘llash uchun malakalarga ega bo‘lishlari zarur bo‘ladi. 
Hozirgi vaqtda texnologik inqilob mavjud. Yuqori texnologiyali mahsulotlar
va innovatsion texnologiyalar zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga aylanmoqda.
Zamonaviy maktablarda robot dizayni, modellashtirish va dizayn loyihalashtirish
ishlari yetakchi o‘rinni egallamoqda. Mamlakatimizning raqobatbardoshligini
oshirish uchun ko‘proq texnik ta’lim talab etilayotganligi dolzarb muammolardan
hisoblanadi. Bugungi kunda STEM ta’limi jamiyat va davlatning rivojiga katta hissa
qo‘shadigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash imkonini bermoqda. 
Ma’lumki, zamonaviy ta’lim tizimi, an’anaviy ta’limdan farqli o‘laroq,
amaliyotda o‘rganilayotgan ilmiy-nazariy va metodik uslubni kundalik hayotda
qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rsatishga imkon beradigan aralash muhit
hisoblanadi. Matematika va fizika bilan bir qatorda o‘quvchilar robototexnika va
dasturlashni o‘rganadilar. Bu jarayonda o‘quvchilar aniq va tabiiy fanlardan olgan
bilimlarini amaliyotdagi natijasini shaxsan ko‘rib turadilar. 
STEM ta’limining muhimligi shundaki, haqiqiy fan sohasida ta’lim sifatining
pastligi, moddiy-texnika bazani yetarli darajada emasligi, o‘qituvchilar va
o‘quvchilarning sust motivatsiyasi – bularning barchasi ta’lim tizimining eng katta
muammosidir. Shu bilan birga, bosqichma-bosqich rivojlanib borayotgan davlatimiz
yuqori texnologiyalar sohasidagi fanlarning turli xil ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha
yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashni talab qiladi. 
1

---

Shu munosabat bilan, bugungi kunda STEM ta’limi birinchi o‘rinda turadi. Bu
esa kelajakda texnologik jarayonni rivojlantirish va mamlakatimizda ilmiy va
muhandislik kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni qoplanishiga yordam beradi.
STEM atamasi ilk bor AQSHda maktab dasturiga kiritilgan bo‘lib,
o‘quvchilarning ilmiy-texnika yo‘nalishlaridagi kompetensiyalarni rivojlantirishga
qaratilgan. Keyinchalik bu yo‘nalish kengaytirilib, atamaga qo‘shimcha harflar
kiritildi. Jumladan, unga “R” – robotics – robototexnikani qo‘shib, STREM deb “A”
- art - san’atni qo‘shib, STEAM deb atala boshlandi. 
Bugungi davr talabi dunyo ta’limi oldiga katta vazifani qo‘ymoqda. Bu esa
o‘quvchilarni jamiyatda yashashga tayyorlay olishi kerak. Bunda birinchi navbatda
tez o‘zgarayotgan axborot bilan ishlaydigan kasblar bilan bog‘liq xususiyatlarni
o‘quvchida shakllantirish lozim. Axborotni olish, qayta ishlash va amaliyotda
foydalanish STEM ta’limi dasturining asosini tashkil qiladi. 
STEM ta’limi texnologiyasi loyihalash metodiga tayangan holda uning asosida
bilish va ijodiy izlanish yotadi. Bunday izlanish amaliy faoliyat jarayonida bilimlarni
olish, ulardan amaliyotda qayta foydalanish, ya’ni o‘yinlarda turli konstruksiyalar
tuzish, texnik ijodiyot elementlarini qo‘llab, bilim olishga oid tadqiqot ishlarida
amalga oshiriladi.
STEM ta’limi o‘quvchining rivojlanishini tashqi olam bilan bevosita
bog‘laydi. Ma’lumki, texnalogiya fani kundalik hayotimizda doimiy qo‘llaniladi,
muhandislik esa uylar, yo‘llar, ko‘priklar va mashina mexanizmlarda o‘z aksini
topgan biror bir kasb, kundalik mashg‘ulotlarimiz ozmi-ko‘pmi matematik hisob-
kitoblar bilan bog‘langandir. 
STEM ta’limiy yondashuvi o‘quvchilarga dunyoni tizimli ravishda
o‘rganishga, atrofda ro‘y berayotgan jarayonlarni mantiqiy mushohada qilishga,
ulardagi o‘zaro aloqani anglab yetishga, o‘zi uchun yangi, noodatiy va qiziqarli
narsalarni ochishga imkon beradi. Qandaydir yangilikni kutish orqali o‘quvchida
qiziquvchanlikni rivojlantiradi. O‘zi uchun qiziqarli masalani aniqlab olishni, uning
yechimini topishning algoritmini ishlab chiqishni, natijalarini tanqidiy baholashni,
fikrlashni muhandislik stilini shakllantirishga olib keladi. Jamoaviy faoliyat olib
borish ko‘nikmalarini shakllantiradi. Bularning barchasio‘quvchi rivojlanishining
yuqori bosqichga ko‘tarilishini va kelajakda to‘g‘ri kasb tanlashga zamin yaratadi. 
Shunga ko‘ra dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida STEM ta’limiy
yondashuvga katta e’tibor berilmoqda. Jumladan, Yevropaning 10 dan ortiq
mamlakatlari (Avstriya, Germaniya, Fransiya, Italiya, Niderlandiya, Norvegiya,
Angliya, Irlandiya, Ispaniya va boshqalar) milliy strategiya va tashabbuslarida bu
hisobga olingan. 
2

---

STEM ta’limni amalga oshirish uchun davlat ta’lim standartlariga
o‘zgartirishlar kiritish lozim. Masalan, bunda AQSH tajribasidan ijodiy ravishda
foydalanish mumkin.
3

---