Mavzu: Turli sanoq sistemalarida amallarni bajarish

2-Mavzu: Bo’linish belgilariga oid misollar yechish.
Boʻlinish alomatlari — sonlarni biron songa qoldiqsiz boʻlinishini, nisbatan tezroq topishqa yoʻl beradigan qoidalardir.
2 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi raqami 2ga bolinishi kerak (ya'ni juft son).
Masalan: 52738, 1250;
3 ga boʻlinish alomati — sonning raqamlar yigʻindisi 3 ga boʻlinishi kerak.
Masalan: 2341245 soni 3ga bo`linadi, chunki uning raqamlari yig`indisi 21 ni tashkil etadi;
4 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi ikki raqami 00 bilan tugashi yoki 4 ga bo'linuvchi son boʻlishi kerak.
Masalan: 3971228, 1500;
5 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi raqami 0 yoki 5 ga boʻlinishi kerak.
Masalan: 532425, 2170;
6 ga boʻlinish alomati — son 2ga va hamda 3ga boʻlinishi kerak.
Masalan: 126 – raqamlar yig`indisi 9ga teng (3ga bo`linadi), juft raqam bilan tugaydi (2ga bo`linadi);
7 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi raqamini hisobga olmaganimizdagi sondan oxirgi raqamini ikkilanganini ayirganimizdagi ayirma 0 bo'lishi yoki 7ga bo'linishi kerak.
Masalan: {\displaystyle 147:14-2*7=0}{\displaystyle 147:14-2*7=0}. 0 soni 7 soniga boʻlinadi, demak 147 soni ham 7 soniga boʻlinadi.
8 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi uchta raqami 000 bo‘lishi yoki 8 ga boʻlinishi kerak. Masalan: 120000, 111120 (120 : 8 = 15);
9 ga boʻlinish alomati — sonning raqamlar yigʻindisi 9 ga boʻlinishi kerak.
Masalan: {2880:2+8+8+0=18} {2880:2+8+8+0=18};
10 bo'linish alomati - Agarda sonning oxirgi raqami 0 bilan tugasa demak bu son o'nga bo'linadi.
Masalan: 230 bu son 10 ga bo'linadi 230:10=23;
11 ga boʻlinish alomati — toq oʻrindagi raqamlar yigʻindisi bilan juft oʻrindagi raqamlar yigʻindisining ayirmasi 0 boʻlishi yoki 11 ga boʻlinishi kerak.
Masalan, 9873424 soni uchun: { (9+7+4+4)-(8+3+2)=11} { (9+7+4+4)-(8+3+2)=11};
13 ga bo'linish alomati - sonning oxiridagi raqamini 4ga ko`paytiramiz oxiridan oldingi raqamlardan tuzilgan songa natijani qo`shamiz chiqgan natija 13ga bo`linsa berilgan son 13ga bo`linadi.
Masalan: soni 16042 13ga qoldiqsiz bo'linadi ya`ni 1604 +2*4=1604+8= 1612=13*124
16 bo'linish alomati - Agar natural son oxirgi 4 ta raqami 0000 bo‘lsa yoki 16 ga bo'linsa, berilgan son 16ga bo'linadi.
17 ga bo'linish alomati - Sonning oxirgi raqami 5 ga ko'paytiramiz va oldindagi raqamlardan ayiramiz.
Masalan:1003= 100-(5×3)= 8585÷17=5
19 ga boʻlinish qoidasi — sonning oxirgi raqamini 2 ga ko‘paytirib oldindagi songa qo'shamiz. Masalan: 1691= 169 + (1×2) = 171171 = 17 + (2×1) = 1919:19= 1
23 ga bo'linish alomati - Berilgan sonning oxiridagi sonni 7 ga ko'paytiramiz va oldindagi songa qo'shamiz.
Masalan:52952+(9×7)=11511+(5×7)=4646÷23=2
25 ga boʻlinish alomati — sonning oxirgi ikki raqami 25ga bo'linishi kerak.
Masalan: 1350 sonidagi 50 soni 25 ga bo‘linadi.50:25=2.