Mavzu: Turli sanoq sistemasi haqida tushuncha Pozitsion va nopozitsion sanoq sistemalari Reja

;
Demak,

Mavzu: Matnli maslalar turlari, yechish bosqichlari va usullari

Matnli masalalar mavzusida asosan matematika va kimyo fanlarini o’zaro bog’liqliklarini ko’rishimiz mumkin. Ya’ni shunday masalalar borki ushbu masalalar yordamida ba’zi kimyo faniga oid masalalarni yechish shu bilan birga aralashmaga va konsentratsiyani aniqlashga oid masalalarni yechish mumkin. Aslida esa matnli masalalarning bir nechta turi mavjud bo’lib, mantiqiy o’ylash orqali yechiladigan, bir nechta arifmetik amallar yordamida yechiladigan va tenglamalar yordamida yechiladigan masalalar shular jumlasidandir. Odarda matematikada ham kimyoda ham tenglamalar yordamida yechiladigan masalalar ko’riladi. Endilikda biz quyida tenglamalar yordamida yechiladigan bir nechta matnli masalalarni ko’rib o’tamiz. 1) Tarkibida 85% suv bo’lgan 0,5t sellyuloza qorishmasidan 75%suv bo’lgan qorishma olish uchun necha kilogram suvni bug’lantirib yuborish kerak? Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | CSPI CONFERENCE 3 | 2021 Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 83 www.ares.uz Javob: ushbu masalaning javobini topish uchun 500kg qorishmadagi sellyuloza miqdorini topishimiz kerak, ya’ni 500 0,15 75   bo’lib bu qorishmadagi o’zgarmas sellyuloza miqdoriga teng bo’lib, keying 25% I 75 ga teng bo’lgan yangi qorishmaning kg miqdirini topamiz. Buning uchun 100% 75 100 300 75 25% 25 x x       ga teng bo’lib, bu esa yangi qorishmaning kg miqdori bo’lib bundan esa 200kg suvni bug’lantirish lozimligi kelib chiqadi. 2) Ikki brigade bir vaqtda ishlab, yer uchastkasiga 12 soatda ishlov berib bo’lishdi. Agar brigadalarning ishlash tezliklarining nisbati 3:2 kabi bo’lsa, har bir brigadaning yolg’iz o’zi shu yer uchastkasiga necha soatda ishlov berib bo’ladi? Javob: ushbu masalani yechish uchun tenglamalar sistemasi tuzib olamiz. Buning uchun brigadalarning ishlov bergan yer uchastkasini 1 ish deb olib, ikki brigadaning tezliklarini esa ikkita nomalum bilan belgilash kiritamiz. Bundan esa quyidagi tenglamalar sistemasiga kelamiz. 1 1 12 1 1 2,5 30 12 12 3 1 1,5 1,5 2 20 y x y x y y x y x y x y x                                       3) Molning narhini oldin 20% ga, keyin yangi narhini yana 15% g ava oxirgi xisobtdan keyin yana 10% ga arzonlashtirishdi molning birinchi baxosini hammasi bo’lib necha foizga arzonlashtirishgan. Javob: molning narhini biror noma’lum bilan belgilab olamiz va x x x   0, 2 0,8 bo’lib bu molning birinchi arzonlashtirilgandan keying baxosi bo’lib, 0,8 0,15 0,8 0,8 0,12 0, 68 x x x x x      bo’lib bu esa ikkinchi marta arzonlashtirilgandan keying narx bo’lib uchunchi arzonlashtirishda 0, 68 0,1 0, 68 0, 612 x x x    bo’lib bundan esa arzonlashgandan keying va arzonlashmasdan oldingi molning narxlarini solishtirsak u holda 0,388x bo’lib umumiy molni 38,8% ga arzonlashtirilgani kelib chiqadi. 4) Proporsiya birinchi uchta hadining yig’indisi 58 ga teng. Uchunchi had, birinchi handing 2 3 qismini, ikkinchisi esa uning 3 4 qismini tashkil qiladi. Proporsiyaning to’rtinchi hadini toping va uni yozing. Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | CSPI CONFERENCE 3 | 2021 Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 84 www.ares.uz Javob: 58 2 2 3 29 58 58 24 3 3 4 12 3 4 x y z z x x x x x x y x                       bo’lib proporsiyaning uchta hadi 24,16 va 18 lardan iborat. Proporsiyaning to’rtinchi hadini topish uchun o’rta hadlar ko’paytmasi chetki hadlar ko’paytmasiga ten kabi qoidadan foydalanib 16 18 24 12     y y bo’lib bu esa proporsiyaning to’rtinchi hadi 12 ga teng bo’lishini bildiradi.