Mavzu: Umumgeografik qonunlarning o’rganilish tarixi. Rahmatova Surayyo Nabijon qizi 36-maktab ikkinchi toifali geografiya fani o’qituvchisi. Amonova Kamola Aminovna Buxoro Davlat Universiteti geografiya ixtisosligi 2-kurs magistranti

Muammo 
– hal qilinmagan bilim shakli. Muammo – arabcha “masala”, 
“vazifa”dir. 
Haqiqiy
va 
s
oxta
muammolar bo’ladi. Muammo (qadimgi 

---

337 
yunoncha: 
πρόβλημα
prasoba — vazifa, topshiriq) keng maʼnoda — oʻrganish, hal 
etishni talab qiluvchi murakkab nazariy yoki amaliy masala; fanda — har qanday 
hodisa, ob’yektlar, jarayonlarni tushuntirishda qarama-qarshi pozitsiyalar shaklida 
harakat qiladigan va uni hal qilish uchun adekvat nazariyani talab qiladigan qarama-
qarshi vaziyat; hayotda muammo odamlar tushuna oladigan tarzda shakllantiriladi. 
3.
Gipoteza
– ilmiy jihatdan asoslangan, lekin isbotlanmagan ilmiy bilish 
shakli. 
Gipoteza
(qadimgi yunoncha: 
ὑπόθεσις
- hypothesis — asos, taxmin) — 
hodisalarning qonuniy (sababli) bogʻlanishi toʻgʻrisidagi taxminan mulohaza, faraz. 
Gipoteza ilmiy bilishni rivojlantirish uchun asos boʻladi. Gipotezaning mantiqiy 
jihatdan tahlil qilish (taqqoslash, analiz va sintez, mavhumlashtirish va 
umumiylashtirish) asosida bevosita bilimga oʻtish, sababiy bogʻlanish asosida 
qonuniyatlarni ochish kabi bosqichlari bor. Umumiy gipoteza bir guruh hodisalar, 
jarayonlar xususiyati va sababi toʻgʻrisidagi, xususiy gipoteza alohida, yakka hodisalar, 
jarayonlar sababi toʻgʻrisidagi taxmindir. Har qanday gipoteza tekshirishni talab qiladi. 
Natijada uning ehtimolligi ortadi yoki kamayadi, haqiqatligi isbotlanadi yoki rad 
etiladi. Yangi faktlarni eski nazariyalar bilan izohlash mumkin boʻlmaganda, 
cheklangan miqdordagi faktlar va kuzatishlarni izohlashda gipotezaga ehtiyoj tugʻiladi. 
U keyingi bilimlarga, tekshirishlarga yoʻl ochadi, yangi nazariyalar esa yana boshqa 
gipotezani tugʻdiradi. Gipoteza bilish jarayonining ajralmas qismi sifatida muhim 
ahamiyatga egadir.