Mavzu: umumiy genetika asoslari. Mendelning 1,2,3- qonunlari. Noallel va allel genlarning o’zaro ta’siri

ga e’tibor berish kerak.

g.Mendel no’xat ustida (pisum sativum) ustida tajriba olib borgan:

Sariq donli no’xat	x	Yashil donli no’xat	=	Sariq donli no’xat
Silliq donli no’xat	x	Burushgan donli no’xat	=	Silliq donli no’xat
Qizil gulli no’xat	x	Oq gulli no’xat	=	Qizil gulli no’xat
Barg qo’ltig’idagi gul	x	Poya uchidagi gul	=	Barg qo’ltig’idagi gul
Uzun poyali no’xat	x	Kalta poyali no’xat	=	Uzun poyali no’xat
Oddiy dukkakli no’xat	x	Bo’g’imli dukkakli no’xat	=	Oddiy dukkakli no’xat
Yashil dukkakli no’xat	x	Sariq dukkakli no’xat	=	Yashil dukkakli no’xat

Mendel qonunlari:

• 1-qonuni:

Birinchi avlodda duragaylarning bir xillik qonuni

• 2-qonuni:

Belgilarning ajralish qonuni

• 3-qonuni:

Belgilarning mustaqil holda irsiylanishi

Mendelning 1-qonuni

A_ - sariq donli no’xat

Aa – yashil donli no’xat

♀ AA x aa ♂

sariq yashil

Aa

sariq

Tahliliy chatishtirish

• Dominant belgiga ega organizmlarning fenotiplari bir xil bo’ladi. Ammo ularning genotiplari har xil bo’ladi. Noma’lum genotipga ega organizmning genotipini aniqlash uchun tahliliy chatishtirish olib boriladi.

Bunda aniq genotipga ega organizmni no’malum genotipga ega organizm bilan chatishtiriladi:

Diduragay chatishtirish

♀ AABB x aabb ♂

F1 AaBb

AaBb x AaBb

♂ ♀	AB	Ab	aB	ab
AB	AABB	AABb	AaBB	AaBb
Ab	AABb	Aabb	AaBb	Aabb
aB	AaBB	AaBb	aaBB	aaBb
ab	AaBb	Aabb	aaBb	Aabb

Allel juftlar soni qancha ko’p bo’lsa ajralish sinflari, ularning kombinatsiyalanish imkoniyatlari fenotipik va genotipik sinflari ham ko’p bo’ladi.

Allel juftlar soni qancha ko’p bo’lsa ajralish sinflari, ularning kombinatsiyalanish imkoniyatlari fenotipik va genotipik sinflari ham ko’p bo’ladi.

Allel juftlar soni	Gameta xillari soni	Gametalarning kombinatsiyalanish soni	Genotipik sinflar soni	Fenotipik sinflar soni	Ajralishning fenotipik formulasi
1	=2	=4	=3	=2	=3:1
2	=4		=9	=4	=9:3:3:1
3					=27:9:9:9:3:3:3:1

Allel juftlar soni	Gameta xillari soni	Gametalarning kombinatsiyalanish soni	Genotipik sinflar soni	Fenotipik sinflar soni	Ajralishning fenotipik formulasi
1
2
3

Genlarning o’zaro ta’siri

Kompelementar

Peleytropiya

Polimer

Epiztaz

Kompelementar ta’sir

Kompelementariya so’zi inglizcha “complement” – to’ldirish degan ma’noni bildiradi. Noallel genalarning bir birini to’dirishiga kompelementar ta’sir deyiladi. Buning natijasi F2 da ajralish

9:7 9:6:1 9:3:4 9:3:3:1

bo’lishi mumkin.

Genlarning 9:3:3:1 kompelementar ta’siri

Genlarning 9:3:3:1 kompelementar ta’siri

Genlarning 9:7 kompelementar ta’siri

Genlarning 9:6:1 kompelementar ta’siri

Epiztas ta’sir

Noallel genlarning biri ikkinchisi ustidan dominantlik qilib, uning fenotipini yuzaga chiqarishiga yo’l qo’ymasligi.

Epiztas

Dominant

Retsessiv

Retsessiv epistaz – boshqa gen ustidan retsessiv gen ustunlik qilishi.

Retsessiv epistaz – boshqa gen ustidan retsessiv gen ustunlik qilishi.

Dominant epiztaz –boshqa gen ustidan dominant gen ustunlik qilishi. Dominant eoiztazda F2 da fenotipik nisbat 13:3 va 12:3:1 bo’lishi mumkin.

Polimer ta’sir – bir gen ustidan bir qancha genlarning ustunlik qilishi

E’tiboringiz uchun rahmat!