Mavzu: Utilita dasturlari va vazifalari. Reja: Utilita dasturlari. Utilita vazifalari

Mavzu: Utilita dasturlari va vazifalari.
Reja:
1. Utilita dasturlari.
2. Utilita vazifalari.
Utilita-dasturlar bu operatsion tizimni imkoniyatlarini kuchaytiruvchi dasturlar. Masalan: disklar ustidan har xil amallarni bajaruvchi dasturlar, kompyuter ishini tezlashtiruvchi dasturlar, ma’lumotlar hajmini o‘zgaruvchi dasturlar, viruslarni aniqlovchi dasturlar va hokazo.
Masalan, qattiq disk (vinchester) bilan turli ishlarni amalga oshirish uchun maxsus dasturlar zarur.
Vinchesterni bo‘laklarga bo‘lish, uning ma‘lum bo‘laklarini parol bilan himoyalash uchun Disk Manager deb ataluvchi dastur ishlatiladi. Diskning holatini tekshirish uchun esa NDD (Norton disk doctor) dasturi ishlatiladi. Bu dastur yordamida disk segmentlari tekshirilib, undagi xatoliklar topiladi va bartaraf etiladi.
Diskdagi ma‘lumotlarni optimizatsiya qilish, ya‘ni bir tartib bilan joylashtirib chiqishga xizmat qiluvchi SD (Speed Disk) dasturi mavjuddir. Uning yordamida diskdagi ma‘lumotlar tartibga keltiriladi, bu esa diskdagi ma‘lumotlarga murojaat qilishni yengillashtirib, kompyuter ishini tezlatadi. Yuqorida sanab o‘tilgan dasturlarni ishlatish qulay bo‘lib, dialog darchasida hosil bo‘ladigan menyu punktlaridan mosini tanlash va ishlatishdan iboratdir. Utilitlar guruhlarga birlashtirilib, ularning eng ko‘p ishlatiladiganlari Norton Utilities, PC Tools Deluxe, Mace Utilities lar bo‘lib hisoblanadi.
Utilitlarni quyidagi tartibda guruhlarga bo‘lib chiqish mumkin:
• Siqadigan dasturlar maxsus usullarni qo‘llagan holda ma‘lumotlarni siqilgan holda joylashtirib, ularning arxiv nusxalarini hosil qilishga yordam beradilar. Masalan, PKZIP, PKUNZIP va ARJ dasturlari bularga misol bo‘la oladi. • Disklardagi ma‘lumotlarning rezerv nusxalarini hosil qiladigan dasturlar qattiq u1076 diskka yozilgan ma‘lumotlarni tezlik bilan disketlarga yoki strimmerlarga nusxalash uchun yordam beradilar. Masalan, Norton Backup, Fast Back Plus. • Antivirus dasturlari, ular xilma-xil turdagi viruslarga qarshi samarali kurashish uchun xizmat qiladilar. • Kommunikatsion dasturlar kompyuterlararo ma‘lumotlarni almashinish uchun ishlatiladilar. Masalan, Brooklin Bridge, DeskLink, LapLink, Fast Link. Telemate, Procomm, Dataline dasturlari kompyuterlarning telefon kanallari orqali muloqot qilinishiga yordam bersa, WinFax Pro, Bit Fax, Fax It dasturlari telefon ma‘lumotlarini faks modem orqali uzatish imkoniyatini yaratadilar.
• Kompyuterni diagnostika qilish dasturlari uning konfiguratsiyasini va ishga layoqatliligini tekshirishga imkon beradi. Masalan, Cheeck It, ND lags, Control Room, System Sleuth dasturlarini shu dasturlar turkumiga kiritish mumkin. Disklarni tekshirish uchun Disk Technician Advance, Calibrate dasturlari qo‘llanilishi mumkin.
• Disk uchun mo‘ljallanilgan dastur-kesh diskdan ma‘lumot o‘qishni ancha tezlashtirishga imkon beradi, chunki ushbu holda operativ xotirada diskning tez-tez ishlatilib turadigan bo‘laklarini o‘z ichiga olgan kesh-bufer hosil qilinadi. Masalan, Smart Drive, NKache, Super PC Kwik. • Disklarni optimizatsiya qilish dasturlari disklarda saqlanadigan ma‘lumotlar hajmini ancha oshirishga va ma‘lumotlarni tezroq topishga yordam beradi. Masalan, Speed Disk yoki Fast Trax dasturlari. • Disklarni dinamik siqishtirishga imkon beruvchi dasturlar disklarda saqlanilishi mumkin bo‘lgan informatsiya hajmini ancha oshirishga yordam beradi. Masalan, Stacker, Double Space, Super Stir dasturlari. • Avtonom ravishda chop qilish dasturlari (skulerlar) fayllarni chop qilishni boshqa ishlar bilan bir vaqtda amalga oshirishga imkon beradi. Masalan, Print Cashe dasturi. • Xotirani boshqarish uchun mo‘ljallanilgan operativ xotirani yaxshiroq boshqarish uchun ishlatiladi. Masalan, Software Carousel va Switch It dasturlari xotiraga bir qancha dasturlarni yuklashga va biridan ikkinchisiga osonlik bilan o‘tishga yordam beradi.
Boshqa ko’p tarqalgan tizimli dasturlardan biri bu drayver dasturlari va dastur - qoplamalar. Drayverlar-dasturlar bu operatsion tizimga tashki va ichki qurilmalar bilan ishlashda qulayliklar yaratuvchi dasturlar. Bu dasturlar asosan shu qurilmalar chiqaruvchi firmalarda yaratiladi va qurilmalar bilan birga tarqalinadi. Masalan: monitorlar drayverlari, CD-ROM lar drayverlari va hokazo . Dastur qoplamalar bu operatsion tizimning imkoniyatlardan chiroyli va qulay holda foydalanishni ta’minlovchi dasturlar. Shulardan eng taniqlisi bu NORTON COMMANDER dasturi.