Mavzu. Xalq hikmatlari

Mavzu. Xalq hikmatlari.

0 ‘quv materiali. Maqollar.
Darsning maqsadi: 1. O'quvchilarga maqollarning xususiyatlari
haqida m a’lumot berish. Maqollarni ifodali o'qish, mazmunini to'liq
anglab yetish malakasini oshirish. 2. Maqollar orqali o'quvchilar ongiga vatanparvarlik, mehnatsevarlik, ilm olishga qiziqish, kamtarlik,
oqko'ngillik tuyg'ularini singdirish. 3. O'quvchilarni ko'rgan-bilgan,
eshitgan, o'qiganlari yuzasidan xulosa chiqarishga, o'z nutqida maqollardan foydalanishga o'rgatish.
Darsning turi. Yangi bilim beruvchi, maqol o'qish darsi.
Darsning borishi
I. D a’vat bosqichi. M aqsad: o'quvchilarda yangi mavzuni o 'zlashtirishga ishtiyoq uyg'otish, maqollarning xususiyatlari haqida
m a’lumot berish.
M etod: Suhbat metodi.
O'qituvchi xattaxtaga quyidagi maqollarni yozib qo'yadi: „Birlashgan o'zar, birlashmagan to'zar", „Awal o'yla, keyin so'yla".
0 ‘qituvchi: Abdulla Avloniyning „Yaxshilik yerda qolmas"
hikoyatini bilasizmi?
Xattaxtaga hikoya mazmuniga mos rasmlar ilinadi.
O'qituvchining hikoyasi:
„Yaxshilik yerda qolmas"
Bir ari suv ustinda uchib borur edi. Birdan suvga yiqilib ketdi.
Qanotlari ho'l bo'lib ucharga kuchi yetmadi. O'lar holatga etdi. Buni
bir kabutar ko'rib, ariga rahmi kelub, darhol bir cho'pni tishlab, suvga
tashladi. Bechora ari bu cho'pni kema qilib, suv balosidan qutuldi.
Arodan ko'p o'tmadi. Bir bola tuzoq qo'yib, kabutarni tutmoqchi
bo‘ldi. Ari buni ko'rgan zamon kelub, bolaning qulog'ini chaqdi.
Bola qulog'ining alamidan tuzoqni tashlab, qulog'ini ushladi. Kabutar
vaqtni g'animat bilib, uchib ketub, o'limdan qutildi.
Topshiriq. Xattaxtadan siz tinglagan hikoyaga mos maqolni topib,
belgilang. (O'quvchilar „Birlashgan o'zar, birlashmagan to'zar"
maqolini belgilaydilar)
— Qolgan maqollarga mos qanday hikoya, ertaklar o'qigansiz?
(„Bilim — aql chirog'i" maqoli mazmuniga mos „Ilm afzal" ertagini
o'qiganmiz)
www.ziyouz.com kutubxonasi
— Maqollarni yana qanday nom bilan atash mumkin? („D ono
fikr“ deb atash mumkin.)
— Bugungi darsda nimalarni o'rganar ekanmiz?
— Maqollar nima haqida boMadi? Ular nima maqsadda yaratiladi?
0 ‘quvchilar javobi to'ldirib, umumlashtiriladi.
Nazariy ma’lumot. Maqollar - xalqning hikmatli ifodalari, hayotiy
tajriba asosida yuzaga kelgan dono fikrlarining ixcham shakli. M aqollar she’riy va nasriy tuzilishga ega. Maqollar ona-Vatanni sevishga,
uning har bir qarich yerini asrashga, kasb-hunar egallashga, mehnat
qilishga, to'g'ri so‘z bo'lishga, yaxshi odob va olijanob xulqli bo'lishga
chaqiradi.
II. Anglash bosqichi. M aqsad: maqollarni ifodali o'qish, mazrrmnini misollar bilan ochib berishga o'rgatish.
M etod: Suhbat, guruhlarga bo'linib ishlash.
O'quvchilar 4 guruhga bo'linadi. Har bir guruh uchun m a’lum
mavzudagi maqollarni o'qib o'rganish topshiriladi.
1. Topshiriq. Ifodali o'qish mashqi o'tkaziladi. Bunda guruhdagi
har bir ishtirokchi bittadan maqolni ifodali o'qib beradi.
2. M ustaqil ish. O'quvchilar o'qigan maqollariga darslikdan mos
asarlarni tanlab, maqolning ma’nosi bilan asarda aytilayotgan fikrning bog'liqligini izohlab beradilar. Masalan, „Elidan ayrilgan yetti yil
yig'Iar, Vatandan ayrilgan o'lguncha yig'lar" maqoliga Bobur haqidagi
„Hidi, tilimi va mazasidan" asarini misol qilib keltirish mumkin.
Savol-topshiriqlar beriladi:
— Darslikdan „Е1 boshiga tushgan ish, Er boshiga tushgani" m aqoliga mos asarni eslang. Shu maqol qaysi asar g'oyasiga mos keladi?
— „Bilagi zo'r birni yiqar, bilimi zo'r mingni yiqar" maqoliga qaysi
asar g'oyasi mos? („Mardlik va aql yorug'ligi" ) va hokazo.
3. M aqollar yuzasidan rebus yechish.
1) [oltin rasmi] [o't rasmijda bilfin rasmi] [ari rasmi] (rd),
[odam rasmi] - [mehnat qilayotgan kishi rasmijda.
2) [ko'z rasmi] (k)i [100] sizning [ko'z rasmi] (ks)i [tuzjsiz.
3) Bol[ari rasmi] (rg) [to'r rasmi] (tz) [ 1 Jni yi[qor rasmi](oa), [boi]
(oi)im i [bo'r rasmi] (bz) [1000]ni.
III. Fikrlash bosqichi. M aqsad: o'quvchilam ing mavzu yuzasidan
egallagan bilimlarini mustahkamlash, nutqda maqollardan foydalanish
ko'nikmasini shakllantirish, xulosa chiqarishga o'rgatish.