Mavzu: xalqaro tovarlar va xizmatlar bozoridagi

1. Tovar va xizmatlar tasnifi 
Tovar (rus.) — 1) ishlab chiqarish.iqtisodiy faoliyatning moddiybuyum
shaklidagi har qanday mahsuloti; 2) sotuvchilar va xaridorlar oʻrtasida oldisotdi,
bozor munosabatlari obʼyekti. Tovar bozorda sotish, ayirboshlash uchun va shu
orqali boshqalarning ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqariladigan mehnat
mahsulotidir. Tovar faqat modsiy shaklga ega boʻlmay, u turli xizmatlar, maʼnaviy
neʼmatlar va boshqa koʻrinishlarda ham boʻlishi mumkin. Tovar shaklini olgan
mahsulot ikki yoqlama xususiyatga ega boʻlishi, yaʼni bir tomondan, u faqat sotish
uchun ishlab chiqarilgan, ikkinchidan, kishilarning bironbir ehtiyojini qondira olishi
kerak. Iqtisodiyotda tovarning bu ikki yoqlama xususiyati — isteʼmol qiymati, uning
mehnat mahsuli ekanligi qiymat tarzida oʻrganiladi.
2
Tovarlarning isteʼmol qiymati ularning boshqa tovarlar bilan almashtirish
imkonini beradi. Shuning uchun tovar ishlab chiqaruvchilarni tovarning almashuv
qiymati qiziqtiradi. Tovarlarni sotishdagi ularning narx koʻrsatkichi almashuv
qiymatini koʻrsatadi. Tovarning almashuv qiymati — biror turdagi isteʼmol
qiymatning boshqa turdagi isteʼmol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy
nisbatdir. Tovarlarning almashuv qiymatiga qarashlarda turlicha taʼlimotlar mavjud
boʻlib, ulardan biri "qiymatning mexnat nazariyasi" deb nom olgan. Bu nazariya
asoschilari A.Smit, D. Rikardo, U.Petti va boshqa fikricha, tovarlarning tabiiy
xususiyatlaridan birortasi — ogʻirligi, shakli, hajmi kabilar almashuv qiymatiga asos
boʻla olmaydi, uning asosini tovarga sarflangan mexnat, almashishning zarur
2
https://www.hozir.org/tovar-va-xizmatlar.html

---

---

7
shartini esa ayirboshlanadigan tovarning har xil isteʼmol qiymatlari (xususiyatlari)

tashkil etadi. Lekin har xil tovarlarning isteʼmol qiymati sifat jihatidan turlicha
boʻlishi mumkin. Bu qarash tarafdorlarining fikricha, tovarlarni miqdor va sifat
jihatlardan solishtirish, yaʼni barobarlashtirish asosi faqat unga sarflangan mehnat
boʻlishi mumkin. Tovarda mujassamlashgan ijtimoiy mehnat uning qiymatini tashkil
qiladi.
Avstriya iqtisodiyot maktabi namoyandalari fikricha, ayirboshlash mutanosib
tovarlarning isteʼmol uchun qay darajada foydaliligi, yaʼni nafliligi (qarang
Naflshshk) bilan belgilanadi.
Tovarlar odatda (lekin har doim ham emas) bo'lgan narsalar moddiy, masalan,
qalam, tuz, olma va shlyapa. Xizmatlar shifokorlar, maysazor ishchilari,
stomatologlar, sartaroshxonalar, ofitsiantlar yoki onlayn serverlar, kitob, raqamli
videogame yoki raqamli filmni o'z ichiga olgan boshqa odamlar tomonidan
o'tkaziladigan tadbirlar. Birgalikda, bu ishlab chiqarish, tarqatishva iste'mol ning
tovarlar va xizmatlar bu barchani qo'llab-quvvatlaydi iqtisodiy faoliyat va savdo. Ga
binoan iqtisodiy nazariya, tovar va xizmatlarni iste'mol qilish ta'minlangan deb
hisoblanadi qulaylik (qoniqish) ga iste'molchi yoki oxirgi foydalanuvchi bo'lsa ham
korxonalar boshqa tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish jarayonida tovar va
xizmatlarni iste'mol qilishgavdalangan mexnat va uning nafliligi tovar qiymatini
vujudga keltirad.