Mavzu: Xulosa chiqarish

O’rta termin 
– kata va kichik terminni bog’lab turadigan termindir.
Katta termin birinchi xukmning tarkibiga kirgani uchun u
katta asos 
deyiladi.
Kichik termin ikkinchi xukmning tarkibiga kirgani uchun u
kichik asos 
deyiladi.

---

Induktiv xulosa chiqarish
Induktiv xulosa chiqarish bevosita 
xulosa chiqarish qatoriga kiradi. 
Induktiv 
xulosa 
chiqarish 
yordamida 
predmetlar 
va 
xodisalarning turli xususiyatlari o’rganiladi, ularning umumiy 
tomonlari haqida xulosa chiqariladi. Induktsiyaning asosini 
yakkalik, xususiylik va umumiylikning uzviy aloqasi tashkil etadi.
 
Uning asosiy xususiyati shundan 
iboratki, induktsiya xodisalarni birma-
bir o’rganishga asoslanadi. Induktsiya 
kuzatish va eksperiment bilan bog’liq
. 

---

Induktsiyaning 
yana bir xususiyati shundaki, uning xulosalari 
ko’pincha extimoliy xarakterga ega bo’ladi. Bu induktsiyaning 
xodisalarni birma-bir o’rganishga asoslanganligi xamda kuzatish va 
eksperiment bilan bog’liq bo’lganligidan kelib chiqadi. 
Induktiv xulosa 
chiqarish deb nisbatan torroq bilimlardan nisbatan 
kengroq bilimlarga fikran xarakat qilishdan iborat bo’lgan xulosa 
chiqarishga aytamiz. Mantiq fani induktiv xulosa chiqarishning ikki turini 
o’rganadi. Bular 
to’liq
va 
to’liqsiz
induktsiyadir.
Ilmiy induktsiya
.
Ilmiy induktsiya xulosa chiqarishning shunday 
turiki, unda xulosa chiqarish uchun xodisalar o’rtasidagi sababiy 
bog’lanish asos qilib olinadi. Ilmiy induktsiyada xulosa, 
xodisalarning muxim xususiyatlarining takrorlanishini o’rganish 
natijasida xosil bo’ladi. 

---

Analogiya
Analogiya shunday xulosa chiqarish turiki, unda predmetga 
ma’lum bir belgining xosligi xaqidagi xulosa shu predmetning 
boshqa predmet bilan muxim xossalariga ko’ra o’xshashligiga 
asoslanib chiqariladi.
Analogiya predmetlar, 
ularning xususiyatlari 
o‘rtasidagi aloqalar va 
munosabatlarga tayanadi, ya’ni 
u o‘zining ob’ektiv asosiga 
ega.

---

Mantiqda yana xulosaning aniqlik darajasiga qarab, qat’iy analogiya, qat’iy 
bo’lmagan analogiya va xato analogiyalar ajratiladi. Analogiya bo’yicha 
chiqariladigan xulosaning aniqlik darajasini, ya’ni chin bo’lish extimolini 
oshirish uchun ma’lum bir shartlarga rioya qilish lozim.
Analogiyaning bir qancha turlari mavjud. 
O’xshatilayotgan ob’ektlarning xarakteriga 
qarab, xususiyatlar analogiyasi va 
munosabatlar analogiyasi farq qilinadi. 
Bunda ikkita predmet o’xshatilib, biridan 
ikkinchisiga fikran birorta xususiyat 
ko’chiriladi. 

---