To’ldiruvchilarning namligi va suvshimuvchanligini aniqlashda
donalar
g‘ovakligi asosiy omillardan biri xisoblanadi.
To’ldiruvchilar namligini aniqlashda namuna tarozida tortiladi va 105°S da
quritish shkafida doimiy massaga kelgunicha quritiladi. To’ldiruvchilarning
namligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
Bu erda:
m
nam
- to’ldiruvchi namunasining
tabiiy holatdagi massasi, g
m
kur
- to’ldiruvchi namunasining quruq xolatdagi massasi, g
To’ldiruvchilarning suvshimuvchanligi
W
cshm.
(massa bo’yicha % da) aniqlashda,
quruq yirik to‘liruvchilar namunasi suvga 48 soat davomida solib qo’yiladi, so’ngra
1 soat yoki boshqa vaqtda texnik shartlar yoki texnik talablarga ko’ra donalar
yuzasidagi suvlardan qutuladi va torozida tortib olinadi:
bu erda:
m
ssh
– suvga shimdirilgan to’ldiruvchilar namunasining massasi, g.
Sinash natijasida donalar yuzasidagi suvni yo’qotish maxsus jaraënga
kiritiladi. UzRST bo’yicha shag‘al va shag‘al yuzasi yumshoq latta bilan artiladi.
UzRST
ga
ko’ra yirik g‘ovakli
to’ldiruvchilarning
suvshimuvchanligi perforirlangan konteynerlarda aniqlanadi. Konteyner va undagi
to‘ldiruvchilar namunasi birgalikda suvga solib qo’yiladi, 10 min suvdan chiqarib
qo’yilib (ortikcha suvdan xalos etiladi), so’ngra tarozida tortib, hisob-kitov ishlari
bajariladi. Ichki g‘ovaklarda mavjud suvni chiqarib tashlash qiyin.
Mayda to’ldiruvchilar uchun esa bu jaraënni o’tkazish yanada qiyin. SHu sababli
mayda to’ldiruvchi(qum)lar uchun bunday sinovni o’tkazish standartda
ko’rsatilmagan.
G‘ovak qumning suvshimuvchanligini aniklash AQSH standartiga ko’ra
quyidagicha aniklanadi:
qum namunasi suvda namlanadi, so’ngra issiq xavo
oqimida quritiladi. Qumdan konus yasaladi. Qolip olinadi, agar konus cho‘kmasa
quritish davom ettiriladi. Qachonki qolip olinganda konus cho’ksa, u holda donalar
orasidagi suvdan xalos etildi deb hisoblanadi, fakat g‘ovaklardagi suv qolgan deb
hisoblanadi. So’ngra
qum tarozida tortiladi, doimiy massagacha quritiladi.
Suvshimuvchanlik quritilguncha va quritilgandan so’ngi massalar nisbati bo’yicha
topiladi.
Qumning suvshimuvchanligini betonda sinashda aniklash muxim
xisoblanadi.
Ko’p hollarda yirik to’ldiruvchining suv shimuvchanligi xajm bo’yicha % da
aniqlanadi, yani shimdirilgan suv hajmining dona hajmiga nisbatiga ko’ra topiladi.
Massa bo’yicha % da suvshimuvchanlik –
W
sshm.
va dona zichligi –
ρ
3
malum bo’lsa,
hajm bo’yicha % da quyidagi formuladan topiladi:
W
s.sh.x.
hamma vaqt to’ldiruvchilar donasi g‘ovakligidan kichik bo’ladi, chunki
barcha g‘ovaklar ham suv bilan to’lmasligi mumkin.
W
sshx
va
V
g‘ovak
dan
kelib
chiqib, g‘ovaklarning qaysi xajmi suv bilan to’lishi mumkinligi haqida ma’lumotga
ega bo’lamiz.
Dostları ilə paylaş: