Mavzu: yarim o‘tkazgichli diodlar

3.3. Varikaplar


Varikap elektr yordamida boshqariladigan sig‘im sifatida qo‘llanishgamo‘ljallangan. Varikapning ishlash printsipi elektr o‘tish to‘siq sig‘imining teskari kuchlanishga bog‘liqligiga asoslangan.
Varikaplar asosan tebranma konturlarni chastotasini elektron qayta sozlashda qo‘llaniladi. Varikaplarning bir necha turimavjud.masalan, parametrik diodlar o‘ta yuqori chastota signallarini kuchaytirish va generatsiyalashda, ko‘paytiruvchi diodlar esa keng chastota diapazoniga ega bo‘lgan ko‘paytirgichlarda qo‘llaniladi.


3.4. Tunnel diodlari


Tunnel diodi deb qo‘zg‘otilgan yarim o‘tkazgich asosida loyihalangan yarim o‘tkazgichli asbobga aytiladi. Unda teskari va uncha katta bo‘lmagan to‘g‘ri kuchlanishda tunnel effekti yuzaga keladi va volt–amper xarakteristikadamanfiy differentsial qarshilikka ega bo‘lgan sohamavjud bo‘ladi.
Tunnel diodlar boshqa turdagi diodlardan sezilarli farq qilmaydi, lekin ularni yasash uchun 10²⁰ sm^-3 kiritmaga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichlimateriallar qo‘llaniladi.
VAX nochiziqli bo‘lsa, uning har bir kichik sohasi to‘g‘ri chiziq deb qaraladi va xarakteristikaning bu nuqtasida differentsial qarshilik kiritiladi. Agar xarakteristika kamayuvchi bo‘lsa, bu sohada qarshilik R_imanfiy qiymatga ega bo‘ladi.
Tunnel diodi VAX 3.2 – rasmda keltirilgan. AV sohamanfiy differentsial qarshilik bilan xarakterlanadi. Agar tunnel diodi tebranma kontur elektr zanjiriga ulansa, u holda kontur va shu zanjirdagimanfiy qarshilik kattaligi o‘rtasidagimalum nisbatlarda tebranishlar kuchayishi yoki generatsiyalanishimumkin. Tunnel diodlari asosan 3-30 GGts diapazonda O‘YuCh generatorlar qurishda, hamdamaxsus hisob qurilmalari vamantiqiy yuta yuqori tezlikda ishlaydigan sxemalarda qo‘llaniladi.



3.2 - rasm


3.5. Generator diodlar

Generator diodlaridan biri bo‘lib ko‘chkili–uchma diodlar (KUD) hisoblanadi. Uning VAXsida r-n o‘tishdagi ko‘chkisimon teshilishda yuqori chastotalardamanfiy qarshilikka ega bo‘lgan soha yuzaga keladi. Agar KUD rezonatorga joylashtirilsa, unda chastotasi 100 GGtsgacha bo‘lgan so‘nmaydigan tebranishlar yuzaga keladi. Tebranishlarning chiqish quvvati (f=1 GGts bo‘lganda) 10 Vtgacha etishimumkin. KUDning FIK 30-50 %ga etadi.

Generator diodining yana bir turi bo‘lib Gann diodi hisoblanadi, u uzunligi 10^-2-10^-3 smdan iborat (r-n o‘tishsiz) bo‘lgan bir jinsli yarim o‘tkazgich plastinka ko‘rinishida bo‘ladi. Plastinkaning yon qismlariga katod va anod deb ataluvchimetall kontaktlar surtiladi. Gann diodlarini yasash uchun n-turdagi o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan intermetall birlashmalar - GaAs, InSb, InAs va InPlar qo‘llaniladi. Diod tebranma konturga joylashtiriladi. Kontaktlarga o‘zgarmas kuchlanish berilganda Gann diodida kuchlanganligi 3∙10³ V/sm bo‘lgan elektrmaydon hosil qiladigan chastotasi 60 GGts bo‘lgan elektr tebranishlar yuzaga keladi. Tebranishlar quvvati 10 – 15 Vtgacha etishimumkin, FIK esa 10-12 % ga etadi.