Mavzu: Yer bozori va renta

Yer uchastkalariga, bino va inshootlarga bo'lgan huquqlar hamda ular bilan bog'liq bitimlarni davlat ro'yhatidan o'tkazish va ma'lumotnomalar⁵

2019-yil yanvar oyi
№	Hudud	Yer uchastkalari			Yakka tartibdagi uy-joylar soni		Xususiylashtirilgan kvartiralar soni		Turar joy bo'lmagan bino va inshootlar soni		Ipoteka shartnomalari			Ijara shartnomalari soni		Ma'lumotnomalar soni
		Yer uchastkalari soni	Umumiy maydoni, ga	Yer uchastkalariga bo'lgan huquqlar		Bino va inshootlar
1	2	3	4	5		6		7		8		9	10		11
1.	Qoraqalpog'iston R.	3678	1010	4481		418		712		0		313	225		7537
2.	Andijon vil.	4805	696	4445		535		305		0		225	184		2577
3.	Buxoro vil.	589	546	1751		400		190		47		116	133		1579
4.	Jizzax vil.	1385	798	1196		442		141		0		112	14		924
5.	Qashqadaryo vil.	1218	123	1048		527		305		0		330	25		988
6.	Navoiy vil.	11675	3172	12921		2322		1653		47		1096	581		13605
7.	Namangan vil.	694	128	1431		316		252		0		108	32		1343
8.	Samarqand vil.	2715	871	2898		883		591		25		300	176		1965
9.	Sirdaryo vil.	1697	1075	1588		311		106		12		63	18		835
10.	surxondaryo vil.	737	768	3207		317		235		12		181	203		1689
11.	Toshkent vil.	2862	1106	4593		1184		798		0		245	381		2272
12.	Farg'ona vil.	3009	412	3715		1037		455		79		208	183		3567
13.	Xorazm vil.	3753	493	3158		378		311		33		221	78		2161
14.	Toshkent vil.	22	1,1	2505		4148		647		8		419	459		1762
	Jami:	38839	11198	48937		13218		6701		263		3937	2692		42804

Fermer xo’jaliklarini rivojlantirishni rag’batlantirish uchun ham huquqiy, ham tashkiliy shart-sharoitlar yaratildi.Buning natijasida 2007 yilda respublikada fermer xo’jaliklarini soni 185492ta bo’lgan bo’lsa, 2009 yilda 220, 1taga yetdi.Qashqadaryo viloyatda 33447tani tashkil qildi. Fermer xo’jaliklarini qishloq xo’jalik foydalanishidagi yerlar maydoni 4881,9 ming gektardan ko’proqni tashkil qilib, bir xo’jalik ixtiyoridagi yer maydoni 26,3 gektarga, har bir kishiga 3,49 gektarni tashkil etadi.

Respublika miqyosida 2007-2015 yillar davrida sho’ralangan maydonlar to’g’risida MA’LUMOT⁶

Ҳудудлар номи	Шўрланмаган майдонлар		Фарқи, +/-	Жами шўрланган майдонлар			Фарқи, +/-
	2007 йил	2015 йил		2007 йил	2015 йил
Қорақалпоғистон Республикаси	107,1	125,5	18,4	396,9	383,1	-13,8
Андижон	251,6	258,3	6,7	13,9	7,6	-6,3
Бухоро	28,9	38,6	9,7	246,0	236,3	-9,7
Жиззах	53,2	67,2	14,0	246,3	233,2	-13,1
Қашқадарё	264,4	284,4	20,0	241,4	230,5	-10,9
Навоий	14,4	22,5	8,1	112,9	100,5	-12,4
Наманган	256,5	258,9	2,4	26,0	23,4	-2,6
Самарқанд	368,2	374,9	6,7	9,9	4,6	-5,3
Сурхондарё	210,4	227,0	16,6	115,3	98,7	-16,6
Сирдарё	8,2	7,1	-1,1	284,0	280,7	-3,3
Тошкент	377,0	387,7	10,7	13,2	10,7	-2,5
Фарғона	187,4	237,5	50,1	172,3	125,2	-47,1
Хоразм			0,0	276,5	265,4	-11,1
Жами	2 127,2	2 289,6	162,3	2 154,7	2 000,0	-154,7

4.O’zbekistonda yer bozori va yerdan foydalanish holati tahlili.
O ‘zbekistonda agrar islohotlar qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining samaradorligini oshirish, mulkchilik munosabatlari va shakllarini tubdan isloh qilish, fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish va mustahkamlash, qishloqlarni obod etish asosida qishloq aholisining daromadlari va turmush darajasini yuksaltirish vazifalarining amalga oshirilishini ko‘zda tutadi.
Mamlakatimizda ilk mustaqillik yillaridan boshlab yurtboshimiz boshchiligida fermer xo‘jaliklarim qo'llab-quvvatlashga hamda fermerlik harakatini rivojlantirishga davlat siyosati darajasida e’tibor qaratildi.
Qishloqda agrar va iqtisodiy munosabatlami isloh qilishning huquqiy asoslarini yaratish maqsadida mustaqillikning dastlabki yillarida qabul qilingan qator qonun hujjatlari qishloqda yangi huquqiy munosabatlami joriy etish hamda fermerlikni rivojlantirish imkonini yaratdi.
Qishloq xo‘jaligida bozor islohotlarini amalga oshirishni ikki bosqichga bo‘lishimiz mumkin.

Birinchi bosqich 1991-2000-yillami o‘z ichiga olib, ushbu davrda past rentabelli, aholiga o‘z imkoniyatlarini namoyon etish uchun sharoit yaratib bermagan shirkat xo‘jaliklarini tugatib, bunda fermer xo‘jaliklarini tashkil etish yo‘li tanlandi hamda quyidagi asosiy chora- tadbirlar amalga oshirildi:
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1991-yil 29-noyabrdagi PF-295-sonli Farmoniga asosan qishloq xo‘jaligida bozor munosabatlarini shakllantirish, dehqon (fermer) xo‘jaliklarini yanada rivojlantirish va fuqarolami tadbirkorlik faoliyatiga jalb etish uchun qo‘shimcha shart-sharoitlar yaratib berildi;
- 1998-yil 30-aprelda qabul qilinsan yer kodeksi bilan fuqarolarga fermer xo‘jaligi yuritish uchun yerlami ijaraga berishning huquqiy asoslari belgilab berildi;
- 2004-yil 26-avgustda yangi tahrirda qabul qilingan “Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida”gi Qonunga muvofiq fermer xo‘jaliklarining huquqiy maqomi, faoliyatining tashkil etilishi hamda ulaming huquq va majburiyatlari to‘liq belgilab berildi;
- Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 15-iyuldagi 300-sonli qaroriga ko‘ra faoliyat ko‘rsatayotgan dehqon (fermer) xo‘jaliklari boshliqlari attestatsiyadan o‘tkazilib, ushbu xo‘jaliklar fermer xo‘jaliklari sifatida qayta ro‘yxatdan o‘tkazildi.
Islohotlarning ikkinchi bosqichi 2001-2012-yillami o‘z ichiga olib, ushbu davrda fermer xo‘jaliklari qishloq xo‘jaligi sohasidagi asosiy harakatlantimvchi kuchga aylandi hamda ushbu davrda quyidagi asosiy ishlar amalga oshirildi:
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 24-martdagi PF-3226-sonli Farmoniga asosan zarar bilan ishlayotgan, past rentabelli va istiqbolsiz shirkatlar negizida fermer xo‘jaliklari tashkil etildi,fermer xo‘jaliklariga yer maydonlari tanlov asosida ellik yilgacha meros qilib qoldirish huquqi bilan ijaraga berildi;
- Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 4-sentyabrdagi 383-sonli qarori bilan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiruvchilar bilan tayyorlov, ta’minot va xizmat ko‘rsatish tashkilotlari o‘rtasida shartnomalar tuzish, ulami ro‘yxatdan o‘tkazish, bajarish va bajarilishini monitoring qilish tartiblari belgilandi;
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 5-noyabrdagi PQ-725-sonli Qaroriga muvofiq hosildorligi past bo‘lgan yerlarda davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtimvchi fermer xo‘jaliklarini davlat byudjeti hisobidan moliyaviy qoilabquwatlash uchun maqsadli mablag‘lar ajratildi;
- barcha qishloq xo‘jaligi yer maydonlari to‘liq inventarizatsiya qilinib, fermer xo‘jaliklarining faoliyatini tanqidiy baholash asosida ulaming yer maydonlari optimallashtirildi.
2017-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, mamlakatimizda 160 ming 300 dan ortiq fermer xo‘jaligi faoliyat ko‘rsatmoqda⁷.
O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi 2015-yilda mamlakat yalpi ichki mahsulotining 17,2 foizini yetishtirib berdi, iqtisodiyot tarmoqlarida band boigan aholining 27,6 foizi qishloq xo‘jaligi hissasiga to‘g‘ri keldi (jadval).

O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi

tarmog‘ining tutgan o‘rni

Ko'rsatkichlar	2008	2010	2012	2014	2015	2015-yilda 2008-yilga nisbatan %
Yalpi ichki mahsulot , mlrd.so'm	36839,4	61831,2	96589,8	144867,9	171369	465,2
shu jumladan:qishloq xo'jaligi yalpi mahsuloti,mlrd.so'm	7134,6	15810,7	24370,3	36957	42280,4	592,6
Qishloq xo'jaligining YaIMdagi salmog'I, foizda	19,4	17,5	17,5	17,2	24,7	0
Iqtisodiyotda band bo'lgan ishchi kuchi soni,ming kishi	11035,4	11628,4	12223,8	12818,4	13058,3	118,3
shu jumladan:qishloq xo'jaligida bandlar soni,ming kishi	2958,7	2965,2	3330	3531,3	3643,3	1231,4
Qishloq xo'jaligida band bo'lgan ishchilar salmog'I,foizda	26,8	25,5	27,2	27,6	27,9	0

1^ Sh. Mirziyoyev. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-mtizom va shaxsiyjavobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak”

// Mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. Xalq so‘zi 2017-yil 16-yanvar.

2^ Manba: O ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari

3^ Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari

4^ O‘zbekiston Respublikasi «Yer kodeksi». Т., « 0 ‘zbekiston», 1999 y., 20-modda.

5^ www.ygk.uz

6^www.stat.uz

7^ Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari

http://hozir.org