Mavzu№1. Ko‘rish analizatori va uning yordamchi a’zolari klinik anatomiyasi va fiziologiyasi

Xozirgi 
paytda 
oftalmologlar 
keratitlarni 
tashhislashda 
quyidagi 
etiologik 
klassifikatsiyasidan foydalanadilar: 
1. Bakterial keratitlar: 
A) stafilo-, pnevmo-, diplo-, streptokokli keratitlar 
B) tuberkulez keratitlar 
V) sifilitik keratitlar 
G) malyariyali, brutsellez va boshqa keratitlar 
2. Virusli keratilar: 
A) adenovirusli keratitlar 
B) gerpetik keratitlar 
V) qizamiqli, cho‘tirli keratitlar 
3. Infeksion (toksiko) – allergik keratitlar: 
A) fliktenulyoz (skrofulez) keratitlar 
B) allergik – pollinoz keratitlar 
4. Modda almashuvchi buzilishi natijasidagi keratitlar: 
A) aminokislot (oqsil) keratitlar 
B) avitaminoz keratitlar 
5. Boshqa keratitlar: 
A) zamburug‘li keratitlar 
B) neyroparalitik keratitlar 
V) posttravmatik keratitlar. 
 
 
Bakterial keratitlar 
Shox parda suriluvchi yarasi (Ulcus sernens). Ushbu kasallikda ko‘zda kuchli, og‘riq, yosh va 
yiring oqishi, yorug‘liqdan qo‘rqish, blefaraspazm, aralash in’eksiya va xemoz ko`zatiladi. Shox parda 
infiltrati kulrang – sariq tusda bo‘ladi. Birinchi kunlar davomida u yoriladi va tubi kratersimon bo‘lgan 
diksimon shaklda yaraga aylanadi. Yaraning bir qirg‘og‘i regressiyalovchi bo‘lib, u tekis, ikkinchi 
qirg‘og‘i progressiyalovchi bo‘lib, u o‘yiq, sarg‘ish bo‘ladi. Shu joyda shox pardaning infiltratsiyasi va 
diffuz xiralanishi ko`zatiladi. ´suvchi qirg‘oq tezda emirilib, bir kecha kun davomida shox pardaning katta 
qismini egallaydi. Yaraga tomirlar kelmaydi. Ko‘zda og‘riq kuchayib, rangdor parda sarg‘ish – yashil tus 
oladi, qorachiq kuchli orqa sinexiyalar hisobidan noto‘g‘ri shakl oladi. Old kamera tubida sariq rangli 

---

suyuq, fibrin va leykotsitlardan iborat gipopion paydo bo‘ladi. Shox parda erishi va teshilishi mumkin. 
Agar infiltrat ushbu teshik orqali ko‘z ichiga tushsa panoftalmit rivojlanadi.
Shox parda yarasini davolash umumiy va mahalliy ravishda kuchli miqdorda antibiotiklar va 
sulfanilamidlar qo‘llashdan iborat. Ko‘zdagi og‘riqni yo‘qotish maqsadida har soatda novokainning 2% li 
eritmasi tomiziladi. Qon’yunktiva qopchasiga antibakterial, neyrotrofik, regenerator va boshqa dorilar 
tomiziladi. Dori tomizilishdan avval ko‘zni dezinfeksiyalovchi moddalar bilan yuviladi. Bundan tashqari 
vitamin tomchilar va midritiklar qo‘ylaniladi. Kasallikning o‘ta rivojlanishi ko`zatilsa. Yaraning 
progressiv qirg‘og‘i krio- va diatermokoagulyasiya qilinadi, paratsentez va old kamerani keng spektrli 
antibiotiklar yordamida yuviladi. Og‘riq kuchli bo‘lsa parabulbar novokainli blokada qilinadi. Ichishga 
salitsilatlar va desensibilizatsiyalovchi dorilar beriladi. So‘rdiruvchi dorilardan dionin, lidaza va 
boshqalar qo‘llaniladi. Ferment va kortikosteroidlar kasallikning o‘tkir davrida ishlatilmaydi, 
regeneratsya bosqichida esa o‘ta qo‘l keladi. Keyinchalik esa xosil bo‘lgan chandiq keratoplastika yoki 
keratoprotez usulida davolanadi. 
Tuberkulez keratitlar. 
Tuberkulez keratitlarga gematogen metastatik keratitlar kiradi. Klinik jixatdan ularning ikkita 
asosiy turi – chuqur diffuz va chegaralangan keratitlar farqlanadi. 
Asosan bir ko‘z xastalanadi. Tashhis klinik-laborator tekshiruvlar va anamnez tafsilotlari 
asosida qo‘yiladi. 
Chuqur diffuz keratit (keratitis profundus diffusus) ko‘z olmasi tomirlarining perikorneal 
in’eksiyasi, bir oz yorug‘likdan qo‘rqish va yosh oqishi bilan kechadi. Shox parda polimorf-diffuz 
xiralangan bo‘ladi. Shox pardaning xiralangan qismida alohida mayda kulrang – sariq infiltratlar 
farqlanadi. Limb tomondan ushbu infiltratlarga yangi xosil bo‘lgan tomirlar keladi. Shox parda 
endoteliysida kulrang – sarg‘ish «moyli» pretsipitlpr hosil bo‘ladi. Kasallik uzoq davom etib, remissiyalar 
ko`zatiladi. Shox parda xiralanishi o‘zgarishsiz qolib, ko‘rishning o‘ta xiralanishiga olib keladi. 
Chuqur chegaralangan (klerozlovchi) keratit (keratitis profundus circumscriptus) ko‘zning 
ta’sirlanishi bilan boshlanadi. Skleraning tashqi qismida, limb oldida giperemiya va shish ko`zatiladi. 
Ushbu joydan shox pardaning o‘rta va chuqur qismlariga yakka yoki ko‘plab kulrang – oqish infiltratlar 
tarqaladi. Ular ustidagi epiteliy notekis ko‘tarilgan. Shox parda vaskulyarizatsiyasi boshida bilinmaydi. 
Kasallik kechishi uzoq, retsidivlar ko`zatiladi. Infiltratlar urnida diffuz, oqish, tilsimon xiralanishlar 
qoladi. Xiralanish yonidagi sklera yuqalashib, yaltiroq-kulrang tus oladi. 
Tuberkulez metastatik keratitlarni okulist ftiziatr bilan birgalikda davolaydi. Bunda umumiy va 
maxalliy ravishda maxsus antibiotiklar, desensibilizatsiyalovchi preparatlar va V guruh vitaminlari 
qo‘llaniladi. Katta kalloriyali parxez, uglevod v tuzlarni cheklash buyuriladi. Antibiotiklar bilan 
birgalikda kortikosteroidlar, midriatiklar, salitsilatlar va sulfanilamid davolash barvaqt boshlanadi. 
Bashorat yaxshi. 
Sifilitik keratit. 
Keratitis syphiliticus tug‘ma va orttirilgan bo‘lishi mumkin. Ushbu kasallik juda kam uchraydi 
va asosan tug‘ma sifilisda ko`zatiladi. Yallig‘lanish parenximatoz bo‘lib, shox parda stromasida vujudga 
keladi. Asosan 5 yosh va undan katta bo‘lgan bolalar xastalanadi. Keratit ko‘pincha Getchinson 
triadasining bir belgisi sifatida uchraydi. 
Parenximatoz keratit kechishida quyidagi bosqichlar ko`zatiladi: 
1) Progressiv bosqich yoki infiltratsiya bosqichi. Bunda limbda to‘satdan kulrang xiralanish 
paydo bo‘ladi. Sekin asta xiralanish markazga etadi va shox parda oqish rangga kiradi, lekin yaraga 
aylanmaydi. Ta’sirlanish belgilari boshida sezilarsiz, infiltratsiya kuchaygach yorug‘likdan qo‘rqish, 
blefarospazm, yosh oqishish va og‘riq ko`zatiladi. Kasallikka rangdor parda qo‘shiladi va ko‘rish 
pasayadi. Infiltratsiya bosqichi 3-4 xafta davom etadi. 
2) Vaskulyarizatsiya bosqichida shox pardaga chuqur tomirlar o‘sa boshlaydi. Ular chuqur 
joylashib, taroqsimon yo‘nalishga ega. Ba’zida ularning soni shunchalik ko‘pni, shox parda pishgan 
olchani eslatadi. Ko‘rish o‘ta pasayadi. Kasallik iridotsiklit bilan kechib, 6-8 xafta davom etadi. 
3) Regressiv bosqich ta’sirlanishning pasayishi va yallig‘lanishining tugashi bilan ifodalanadi. 
Shox parda tiniqlanib, ko‘rshi tiklanadi. Ushbu davr 1 yilgacha davom etadi. 
Sifilitik keratitda asosan ikkala ko‘z xastalanadi. 
Tashxislash musbat serologik sinovlarga asoslanadi (Vasserman, Nonne-Appelt va boshqalar). 
Bundan tashqari beshta asosiy klinik belgilar uchraydi: 1) davriylik; 2) ikki tomonlama xastalanish; 3) 
shox pardada yara xosil bo‘lmasligi; 4) xamkor iridotsiklit; 5) ko‘rishning tiklanishi. 
Orttirilgan sifilitik keratit bir tomonlama, engil o‘tadi va qisqa muddat kechadi. Bashorat 
yaxshi. 

---

Sifilitik keratitni davolash teri-tanosil dispanserida o‘tkaziladi. Maxsus davolashda antibiotiklar, 
simob va miyshyakdan foydalaniladi. Maxalliy ravishda antibiotiklar tomiziladi, salitsilatlar, vitaminlar, 
siklofosfan, atropin qo‘llaniladi. Kasallikning boshlang‘ich bosqichlarida kortikosteroidlar tomiziladi. 
Kasallik tinchiy boshlagach so‘rdiruvchi davolash o‘tkaziladi.