Mavzuning maqsadi

Geterotroflar  orasida  saprofitlar  qoldiq  organik  moddalar  bilan  oziqlansa, 

parazitlar tirik organizmlar xisobiga oziqlanadi. Geterotroflardan tashqari, avtotrof 

mikroorganizmlar  ham  bor.  Bular  xemosintez,  fotosintez,  fotoreduksin  hisobiga 

o‘zi  organik  moddalar  hosil  qiladi.  Xsmosintez  protsessida  SO

2

  za  N

2

O  dan 

orgenik modda Hosil bo‘ladi, bunda oksidlanadi (nitrifikatorlarda) yoki G‘e(ON)

3

 

ga  aylanadi  (temir  bakteriyalarda).  Bu  protsesslarda  ajralgan  energiya  xisobiga 

xemosintez protsessi amalga oshadi. 

Avtotroflar  N

2

→N

2

O  gacha  oksidlaydi,  u  tubandagi  tenglama  bo‘yicha 

amalga oshadi: 2N

2

 = O

2

=2N

2

O + 575 kJ. 

Tuproqda  bulardan  tashqari  ham  uchraydi.  Bular  uglerodni  organik 

moddalardan yoki SO

2

 dan oladi. Vodorod bakteriyalari molekulyar holdagi N

2

 ni 

oksidlaydi.  Bular  orasida  anaeroblar,  fakultativ  anaeroblar  va  aeroblar  bor:  Bu 

bakteriyalarni 1906 yilda Lebedev va Kazererlar tekshirganlar. 

Vodorod bakteriyalari avtotroflar bo‘lib, rangsiz, spora hosil qilmaydi, oddiy 

---

sun’iy  muxitda  (tarkibida  azot,  aminokislotalar  bo‘lganda)  bemalol  o‘sa  oladi. 

Oziq muhitiga S, R, Mg, K, Sa va mikroelemsntlardan G‘e, Ni qo‘shiladi, muhit rN 

= 6,5—7,5 va temperatura 28—35° da yaxshi o‘sadi. 

Vodorod bakteriyalari tubandagi gazlar aralashmasida tez o‘sadi: SO

2

—10%, 

O

2

—10—30%, N

2

—60—80%. Reaksiya tubandagicha boradi: N

2

+1/2O

2

=N

2

O 

Fermentlardan  gidrogenaza  va  ATF  pshtirok  etadi.  Bu  bakteriyalar  uchun 

zarur  bo‘lgan  N

2

  va  O

2

  suvning  elektrolizidan,  S  va  N  chiqindi  moddalardan 

olinadi. 

Oziqlanish 

jarayonida 

fermentlarning 

ahamiyati 

katta. 

Chunki 

mikroorganizmlar turli organik moddalarni ximiyaviy ravishda parchalab, shu yo‘l 

bilan  oziqlanadi  va  ba’zilari  shu  jarayonda  nafas  oladi.  Mikrob  parchalangan 

organik  moddalarni  qabul  qilib,  so‘ngra  ularni  o‘z  hujayrasida  qaytadan  sintez 

qiladi va tanasiniig ayrim qismlarini tuzadi. 

Fermentlar  oziqlanish  va  nafas  olish  jarayonlarida  ishtirok  etib  ikkiga 

bo‘linadi.  Bu  fermentlardan  ekzofermentlar  (ektoenzimalar),  tevarak-atrofdagi 

muhitga  chiqariladi  va  ikkinchi  xil  fermentlar  endofermentlar  (endoekzimalar) 

mikrob  hujayrasining  o‘zi  bilan  bog‘langan  bo‘ladi.  Mikroblar  o‘z  faoliyati 

davomida ektofermentlarni oziqlantiruvchi muhitga ajratadi, ular bakterial filtrdan 

o‘tadilar, murakkab oziq moddalarni (oqsillar, kraxmal, kletchatka va boshqalarni) 

parchalab, hazm qilish uchun tayyorlaydilar. 

Endofermentlar hujayra protoplazmasi bilan mustahkam bog‘lik bo‘lib, faqat 

hujayra ichiga kirgan oziq moddalarni parchalaydilar va ularni hujayraning asosiy 

qismlariga aylantiradilar. 

1898  yilda  L.  Pasterning  shogirdi  Emil  Dyuklo  fermentlarning  nomlariga 

«aza» so‘zini ko‘shishni tavsiya etdi. Masalan, kraxmalga ta’sir etadigan fermentni 

— amilaza, yog‘ moddalariga ta’sir etuvchini — lipaza va oqsilga ta’sir etuvchini 

—  protsinaza  deb  atala  boshlandi.  Ammo  ba’zi  bir  fermentlarning  eski  nomlari 

ham qoldi. Masalan, oshqozon shirasining fermenti pepsin, so‘lakning fermenti — 

ptizlin  va  boshqalar.  Zamonaviy  biologiya  sanoatida  fermentlar  ishlatilmaydigan 

korxonalar kamdan-kam.