Mayelərin təzyiqdən sıxılması və temperaturdan genişlənməsi
Mayelər haqqında qısa məlumat
Hər hansı qüvvənin təsirindən formasını dəyişə bilən fiziki cisimə maye deyilir. Mayelər bərk cisimlərlə qazlar arasında aralıq mövqe tuturlar. Mayenin öz həcmini saxlaya bilməsi onu bərk cisimlərə, öz formasını saxlaya bilməməsi isə qazlara yaxınlaşdırılır.
Mayelər haqqında qısa məlumat
Mayelərin əsas fiziki xassələri: onların sıxılması, genişlənməsi, dartılmaya müqaviməti, özlülüyü, axıcılığı, buxarlanması, köpüklənməsi, səthi gərilmə qüvvəsi, kimyavi və mexaniki davamlığı, qazın mayedə həll olması, uyğunlaşması və s..
Mayelər haqqında qısa məlumat
Mayelərin sıxılması
Təzyiq dp qədər artdıqda mayenin həcminin azalması həcmi sıxılma əmsalı ilə xarakterizə edilir:
Mənfi işarə təzyiqin artması ilə həcmin azalmasını göstərir.
Mayelərin sıxılması
Həcmin təzyiqdən asılılığı aşağıdakı düsturla ifadə olunur:
burada, βp – sıxılma əmsalı və ya pyezoəmsal; po- başlanğıc təzyiq, p – cari təzyiq; V0- mayeninilkin po təzyiqindəki həcmi; V- mayenin cari p təzyiqindəki həcmidir.
Mayelərin sıxılması
Sıxlığın təzyiqdən asılılığı aşağıdakı düsturla ifadə olunur:
burada ρ – mayenin p təzyiqində sıxlığıdır; ρo – mayenin po təzyiqində sıxlığıdır.
Mayelər haqqında qısa məlumat
Mayelərin genişlənməsi
Temperatur dt oC artdıqda mayenin həcminin genişlənməsini temperaturdan genişlənmə əmsalı xarakterizə edilir:
Mayelərin genişlənməsi
Temperaturdan genişlənmə əmsalı təzyiqdən asılı olaraq dəyişir. Suyun temperaturdan genişlənmə əmsalı təzyiq artdıqça artır.Temperatur artdıqca mayenin həcmi artır, sıxlığı azalır. Mayenin temperaturdan genişlənməsi aşağıdakı ifadələrlə verir:
Mayelərin genişlənməsi
Temperaturun kiçik hədlərdə dəyişəndə sıxlığın temperaturdan asılılığı aşağıdakı düsturla ifadə edilir:
burada ρo və ρ – uyğun olaraq to0C və t0C temperaturlarında sıxlıqlardır, – həcmi genişlənmə əmsalıdır.
