Maykl Parenti: Əyləncələrin siyasi xarakteri
Yüklə 73,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maykl Parenti: Əyləncələrin siyasi xarakteri
- LUMEN – TV NO MORE! ( TV-yə YOX! )
- Niyazi Rəcəbov: Kapitalizm bizə vəd etdiyi söz "azadlığı”nı həqiqətən də verə bildimi
- 1. Diqqətin yayındırılması
- 2. Problemlər yaratmaq, sonra da onların həll üsullarını təklif etmək
- 4. Həyata keçirmə vaxtının uzadılması
- 5. Xalqa balaca uşaqlar kimi müraciət etmək
- 6. Düşünməkdən daha çox emosiyalara əhəmiyyət vermək
- 7. Bacarıqsızlıq yaymaqla insanları cəhalətdə saxlamaq
- 8. Vətəndaşları bacarıqsızlıqla fəxr etməyə sövq etmək
- 10. İnsanlar haqqında onların özlərindən çox bilmək
- “Fanzində verilən materiallara görə kapitalizm məsuliyyət daşıyır” SOLFRONT.ORG KOMMUNiST.BiZ
|
№ 2 Tiraj: ∞
Əyləncə vasitələri (kino,tamaşa,sənədli film və s) ciddi siyasi senzuraya məruz qalır.Hətta “Nyu York taymz” da etiraf edir ki, “məhsul və standartlar şəbəkəsi”, yəni “senzura” seksual və mədəni xarakterli mövzulara qarşı nəzarəti dayandırıb.Amma senzuraçılar şəbəkəsi televiziya filmlərində siyasi motivləri diqqətlə izləyir.Ölkədə polemikalar yaradan televiziya şoularına sponsorluq edənlər xoşagəlməz hallar yaşayır və efir vaxtı almaqda çətinlik çəkirlər.Fəhlələrlə bağlı və ya antiimperialist istiqamətli filmlər nadir hallarda çəkilir.Belə filmlər böyük studiyalar və banklar tərəfindən maliyyə dəstəyi almır və onların yayımlanmasının qarşısı alınır. “Torpağın duzu” “Salvador” “Qırmızılar” “Mateuan” “Romero” kimi filmlər taleyi belə olmuşdu. Hansı filmin siyasi, hansı filmin qeyri-siyasi sayılması elə özlüyündə siyasi bir qərardır.Ənənəvi dəyər və stereotipləri şübhə altına alan film siyasi, sosial normaların, ənənəvi dəyərlərin hamı tərəfindən qəbul olduğunu göstərən filmlər qeyri-siyasi hesab olunur.Geniş şəkildə yayılmış bütün əyləncə növləri siyasi xarakter daşıyır.Hətta xüsusi siyasi süjeti olmayan kino və tok-şoularda imperializmi, irqçiliyi, avtoritarlığı, silahlanmanı və digər antidemokratik dəyərləri yayan obrazlar və mövzular ola bilər.Əyləncə dünyasında bədbəxtlik və bəla zalım insanların hərəkətləri və intriqaları nəticəsində yaranır, sosial-iqtisadi sistemin ədalətsizliyi nəticəsində yox.Problemlər ümidsiz qəhrəmanlıqlar və ayrı-ayrı insanların ağılsızlığı ucbatından yaranır.Konfliktlər təşkilatlanmış şəkildə deyil, çoxsaylı qətllər və döyüşlər yolu ilə həll olunur.Zorakılığa qarşı zorakılıq edilir.Baxmayaraq ki, onları bir-birindən ayırmaq çətindir.Araşdırmalar göstərir ki, televiziya verilişlərinə baxan insanlar televiziyaya az baxanlardan fərqli olaraq, cinayətkarlıqdan çox qorxurlar.Cinayətkarlıqla bağlı filmlər və verilişlər tamaşaçılarda polisin avtoritar qərarları və repressiv fəaliyyəti ilə razılaşmaq hissinin yaranmasına gətirib çıxarır. Son illər ərzində tamaşaçıların təsəvvürlərində qadın-kişi və etnik qrup nümayəndələrinin obrazı dəyişmişdir.Qadınlar və etnik azlıq nümayəndələri indi tez-tez ağıllı cəmiyyətdə müəyyən yer tutmuş biri kimi təsvir olunur.Bu dəyişikliyə baxmayaraq , gender və etnik stereotiplər cəmiyyətdə geniş yayılmışdır.Ağdərili kişilərlə müqayisədə qadınlar və etnik azlıq nümayəndələri aparıcı rollarda daha az çəkilirlər.Film və reklam süjetlərində qadınlar hələ də daha çox seksual obyekt kimi və çox zaman kişi tərəfindən zorakılığa məruz qalan, onun instinktlərinin qurbanı kimi canlandırılır. Çox illər bundan əvvəl afroamerikalılar qulluqçu və küçə cinayətkarlıqları rolunu oynayırdılar.İndi isə onlar polis və küçə cinayətkarlığına qarşı mübarizə aparan çox da böyük olmayan rollarda görünürlər.Qaradərili polis kapitanı, qaradərili hakim qadın afroamerikalılar yeni şablon rollar olmuşdur.İndi isə onlar televiziya komediya seriallarında komik qəhrəmanları oynayırlar. Amma afroamerikalıların işdə və həyatda apardıqları mübarizə kinoda və televiziyada özünün real əksini tapmır. Qaradərili aktyorlar hələ də real həyatda problemlərlə qarşılaşan adi insan rollarını almaqda irqçiliklə qarşılaşırlar.
Bu siyahıda geniş kütlə üçün nəzərə çarpan istisnalar olmuşdur. “Bulvort” filmində ABŞ-ın siyasi sistemi gülüş hədəfinə çevrilir. “Gəzən meyit” filmində edamla bağlı problemlərə toxunulur. “Vətəndaş aksiyası”, “Erin Brokoviç” filmində olduğu kimi təbiəti zəhərləyən korporativ şirkətlər arasındakı korrupsiyadan bəhs olunur.“Sevgili” filmi quldarlıq dövrünün qalığı olan münasibətlərə həsr edilib. “Amistad” filmində XIX yüzillikdə üsyançı qulların real həyatı və onlar üzərində qurulan mühakimə təsvir olunur.“İnsayder” filmində isə sənədli şəkildə tütün məhsullarının əleyhinə materiallar göstərilir.Fəhlə sinfinin ləyaqətli münasibət uğrunda apardığı mübarizə isə biznesin nəzarətində olan incəsənət vasitələrində xəsisliklər təsvir olunur. Dövlət televiziyasında bugünki fəhləyə çətin rast gəlmək olur.Baxmayaraq ki, son illər ABŞ-ın PBS kanalı irqçilik və gender problemlərinə xüsusi diqqət ayırmağa başlayıb, fəhlə sinfinin problemlərinə laqeydlik davam edir.Səbəb odur ki, maliyyə təminatçıları buna neqativ münasibət göstərə bilər.Fəhlə sinfinə həsr edilmiş sənədli və ya bədii filmlərin maliyyələşməsini həmkarlar təşkilatları öz üzərinə götürəndə, dövlət televiziyalarının rəhbərləri bu qəbildən olan filmləri prokata götürmək istəmir, bunu fəhlə mövzusunun “spesifik” olması ilə əsaslandırırlar.
LUMEN – TV NO MORE! ( TV-yə YOX! )
Evimin küncündə kitablar və DVD var. Telekanallara baxmaq gülməli və qəribədir. Mənim mənzilimdə antena kəsilib, Deməli həyatım ekranımdan daha vacibdir. Yalnız istədiklərinə qulaq as və bax! Yalnız sənə lazım olanlara qulaq as və bax! Kompüteri gotür, naqillərdən dart qopar: Sürüdən çoxdan ayrılmaq lazım idi! Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın! Qoy Teleprodüsser öz zibilinə özü baxsın. Yaxşı verilişlər demək olar ki, heç qalmayıb. Mən bilmirəm nə, ancaq nəsə çatlayıb. Normal insanları isə gecələr göstərirlər, Praym - taymı parçalamaq istəyirsən. Xəbərlər proqramı - ayrı mövzudur, Xəbərlər proqramı - yalan və cəfəngiyatdir! Qulaqlarını yalan eşitmək üçün yaxınlaşdırın, Pulunu verən tütəyi çalar. Redaktorun zövqü pis deyil ,
Ancaq məni axmaq hesab edir. Reklam fırlanır, biznes irəliləyir, Sürüyə görə narahat olma: Sürü də həzm edir. Telezombilər, lampa qulları. Çoxdan adətləşdirilmiş, vurulmuş ştampları. Beynini söndürüb, kanalları dəyişirsən. Kanallar çoxdur, yaxşıları azdır!
Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın! Qoy Teleprodüsser öz zibilinə özü baxsın! Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın! Qoy Teleprodüsser özü baxsın öz... Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın! Qoy Teleprodüsser öz zibilinə özü baxsın! Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın! Qoy Teleprodüsser öz zibilinə özü baxsın! Hamı Divarlara yazsın Hamı Divarlara yazsın! Hamı Divarlara TV NO MORE yazsın!
Niyazi Rəcəbov: Kapitalizm bizə vəd etdiyi söz "azadlığı”nı həqiqətən də verə bildimi?
Liberallar bizi inandırmağa, əslində isə aldatmağa calışırlar ki, guya dünyada haradasa “xalis”demokratiya, “azad” KİV mövcuddur. İyirmi illik bazar bumu bizə sübut etdi ki,b ütün bu “xalis” və “azad” dünya haradasa reallıqda, bizim yaşadığımız planetdə yox, sadəcə olaraq xəyallarda, fantaziyalarda mövcud imiş. KİV-lərin azad olması haqqında uydurulmuş sentimental hekayəciklər, informasiya vasitələrinin milyonerlər klubunun sərəncamında olduğu bir dünyada səssiz kütlənin əzablarına gülməkdən başqa bir şey deyil. Hələ 1921-ci ildə Lenin yazırdı ki “....Bütün dünyada kapitalistlərin olduğu hər yerdə mətbuat azadlığı, burjaziyanın xeyrinə olaraq qəzetləri satın almaq, yazıçıları satın almaq, “ictimai fikri” pulla ələ almaq, satın almaq və saxtalaşdırmaq azadlığıdır. Bu faktdır. Bu faktı hec kəs heç vaxt inkar edə bilməz” Bəli, bu sözlər bir əsr əvvəl necə qüvvədə idisə, bu gün də eyni qüvvədə və təsirdədir. Özlərini “Azad” tribuna adlandıran və bu sözü iri şriftlərlə yazan hansı KİV-i “qaşısanız”, altından kapitalın sifarişçi əli çıxacaq... Bir neçə il bundan əvvəl kommunist inqilabçı Çe Gevaranın anım günü ilə əlaqədar keçirdiyimiz qapalı tədbir polis tərəfindən dağıdıldı, bizi 22- ci bölməyə apardılar. Polis bölməsində gördüyümüz münasibəti iki gün sonra Bakıda fəaliyət göstərən AZADLIQ radiosunda da gördük. Antiamerikan açıqlamalarımız özünü “Azadlıq” radiosu adlandıran qurum tərəfindən əngəlləndi və radionun tarixində ilk dəfə canlı efir dayandırıldı və biz studiyadan çıxarıldıq... Görəsən biz hansı “tabunu” pozmuşduq?.. Sadəcə olaraq sözügedən radionu ABŞ dövlətinin maliyyələşdirməsi amilini unutmuşduq. Verilişin redaktoru öz aləmində mənim sözlərimə “düzəliş” edib deyirdi ki, “bizi ABŞ dövləti yox, Konqres maliyyələşdirir”, amma bu xanım anlamırdı ki, bu pulun onlara hansı əllə verilməsinin heç bir fərqi yoxdur, məgər Konqres ABŞ dövləti deyil?. Bəli, biz amerikansayağı söz “azadlığını” Azadlıq radiosunda belə gördük və bu münasibəti daha sonralar Soros Fondu və digər bu qəbildən qurumlar tərəfindən maliyyələşdirilən aparıcı KİV və mətbuat mərkəzlərində də gördük. Heç kəs elə bilməsin ki, bu ancaq Azərbaycanda belədir, yox, kapitalizm qanunlarının fəaliyyət göstərdiyi hər bir ölkə də, söz də, mətbuat da, televiziya da hamısı bir neçə media maqnatının nəzarətindədir və onlar nəinki öz ölkələrində, həmçinin bütün dünyada, bir sözlə informasiya bazarını yönləndirirlər. İctimai rəyin
80%-i sadəcə bir
neçə media
inhisarına məxsus
KİV-lər vasitəsiylə formalaşdırılır. Onlar ancaq informasiya satmırlar, həm də öz dünyagörüşlərini kütləyə təlqin edirlər... Bu gün istər Azərbaycanda, istərsə də dünyada elə bir aparıcı, ictimai rəyə təsir imkanı olan telekanal yoxdur ki, onun sahibi milyonçu və ya milyarder olmasın... K.Marks deyirdi
ki, cəmiyyətin hakim iqtisadi gücü olmaq
həm də
cəmiyyətin hakim mənəvi gücü olmaq deməkdir... “azad” söz kapitalizmdə xülyadır. ABŞ-ın sabiq prezidenti Nikson deyirdi ki, milyardlarla pulu xərcləyib atom silahları düzəltməkdənsə, bundan da az vəsaiti informasiyaya xərcləmək daha məqbuldur, çünki atom silahlarını tətbiq etmək çox az ehtimaldır, amma informasiya həmişə və hər yerdə fasiləsiz olaraq öz işini görür. Başqa bir təbirlə desək, “KİV-lər atom silahından daha dağıdıcı qüvvədir” və bu gün bu qüvvəyə sahib güclər bütün cəmiyyətin rəyini öz marağına uyğun formalaşdırır və idarə edir. Kapital sistemində insan, fərd azad düşüncədən məhrumdur, onun rəyini media maqnatlarının “senzurasından” keçmiş informasiya bazarının məhsulları formalaşdırır… Fərd ümumi informasiya bazarının istehlakçısı, alıcısı və bu təlqinlərin sadə təqlidçisidir. Fərdin özününkü hesab etdiyi rəy əslində informasiya bazarının ona sırıdıqlarından başqa bir şey deyildir.
Noam Xomskiy: KİV vasitəsilə insanları idarə etməyin 10 üsulu Noam
Xomskiy kütləvi
informasiya vasitələrinin köməyi ilə “manipulyasiya etməyin 10 üsulunun” siyahısını tərtib edib.
Cəmiyyəti idarə etməyin əsas elementini informasiya məkanını daima az əhəmiyyətli məlumatlarla dolduraraq, insanların diqqətini siyasi və iqtisadi hakim dairələrdə qəbul olunan mühüm problem və qərarlardan yayındırmaq təşkil
edir. Diqqəti yayındırmaq üsulu vətəndaşlara elm, iqtisadiyyat, psixologiya, neyrobiologiya, kibernetika sahəsində mühüm biliklər əldə etməyə imkan verməmək üçün olduqca əhəmiyyətlidir. 2. Problemlər yaratmaq, sonra da onların həll üsullarını təklif etmək: Bu üsül həm də “problem-reaksiya-həll” adlanır. Əhali arasında müəyyən reaksiya yaratmaq üçün hər-hansı bir “vəziyyət”, problem yaradılır ki, insanlar özləri bunun həlli üçün hakim dairələrdən bu dairələrin özlərinə sərf edən tədbirlər görməyi tələb etsinlər. Məsələn, şəhərlərdə zorakılıq spiralını açmağa yol vermək ya da qanlı terror aktları təşkil etmək ki, vətəndaşlar təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi haqqında qanun qəbul etməyi və vətəndaş azadlıqlarını məhdudlaşdıran siyasət yürütməyi tələb etsinlər. Ya da: İqtisadi böhran yaratmaqla sosial hüquqların pozulmasını və şəhər xidmətləri işini məhdudlaşdırmağı zəruri pislik kimi qəbul etməyə məcbur etmək.
olmaq üçün onu sadəcə olaraq tədricən, günbəgün, ilbəil tətbiq etmək kifayətdir. Məhz bu yolla keçən əsrin 80-90-cı illərində prinsipial olaraq yeni sosial-iqtisadi şərtlər (neoliberalizm) qəbul etdirildi. Dövlətin funksiyasının sıfra endirilməsi, özəlləşdirmə, inamsızlıq, qeyri-stabillik, kütləvi işsizlik, artıq ləyaqətli bir həyat təmin edə bilməyən maaş. Əgər bunların hamısı eyni vaxtda baş versəydi yəqin ki, inqilaba gətirib çıxarardı. 4. Həyata keçirmə vaxtının uzadılması: Qeyri-popular qərarı sırımağın digər üsulu onu “ağrılı və zəruri” bir şey kimi təqdim etmək və həmin vaxt onun gələcəkdə tətbiq olunmasına vətəndaşların razılıq verməsinə nail olmaqdır. Gələcəkdə hər-hansı bir qurbana razı olmaq indikindən daha asandır. Birincisi ona görə ki, bu dərhal baş verməyəcək. İkincisi də ki, kütlənin çox hissəsi “sabah hər şeyin yaxşılığa doğru dəyişəcəyinə” və ondan tələb olunan qurbanlardan yaxa qurtara biləcəyinə sadəlövhcəsinə ümid edir. Bu, vətəndaşlara dəyişikliklərə öyrəşmək və vaxtı gələndə onları itaətkarlıqla qəbul etmək üçün daha çox vaxt verir.
xarakterli çıxışların əksəriyyətində elə dəlillər, personajlar, sözlər və intonasiya işlədilir ki, sanki söhbət inkişafdan geri qalan məktəb yaşlı uşaqlardan ya da əqli qüsurları olan şəxslərdən gedir. Bir insan dinləyicini nə qədər çox aldatmaq istəyirsə, o qədər çox infantil ifadələrdən istifadə etməyə çalışır. Niyə? Əgər kimsə bir insana sanki onun 12 və daha az yaşı varmış kimi davranırsa, təlqinə əsasən o insanın cavab reaksiyası da 12 və daha az yaşlı uşağa xas olaraq qeyri-tənqidi olacaq.
insanların rasional analiz qabiliyyətini və nəticədə ümumiyyətlə baş verənləri tənqidi dərk etmək qabiliyyətini bloklamağın klassik üsuludur. Digər tərəfdən emosional faktordan istifadə şüuraltıya qapı açmaqla ora fikirlər, arzular, qorxular, məcburiyət və sabit davranış modelləri daxil etmək imkanı verir.
idarə etmək və öz iradələrinə tabe etmək üçün istifadə olunan vasitə və yolları dərk etmək qabiliyyətinə malik olmasınlar. “Cəmiyyətin aşağı siniflərinə təqdim olunan təhsilin keyfiyyəti mümkün qədər kasad və aşağı səviyyəli olmalıdır ki, cəmiyyətin aşağı siniflərini yuxarıdakılardan ayıran cəhalət elə səviyyədə olsun ki, aşağı siniflər onun öhdəsindən gələ bilməsinlər. 8. Vətəndaşları bacarıqsızlıqla fəxr etməyə sövq etmək: Əhaliyə qanmaz, bayağı və tərbiyəsiz olmağın dəbdə olduğu fikrini yeritmək. 9. Özünə qarşı təqsir hissini gücləndirmək: İnsanları həyatlarında baş verən bədbəxtliklərin onların əqli imkanlarının,qabiliyyətlərinin və ya göstərdikləri səylərin çatışmazlığı nəticəsində baş verdiyinə inanmağa məcbur etmək. Nəticədə iqtisadi sistemə qarşı çıxmaq əvəzinə insanlar hər şeydə özlərini günahlandırır və özlərini məhvetməyə başlayırlar ki, bu da digərlərilə yanaşı fəaliyyətsizliyə gətirib çıxaran sarsılmış vəziyyət yaradır. Fəaliyyət olmadan isə heç bir inqilabdan söz belə gedə bilməz! 10. İnsanlar haqqında onların özlərindən çox bilmək: Son 50 il ərzində elmin inkişafındakı uğurlar adi insanların bilikləri ilə hakim siniflərin malik olduqları və istifadə etdikləri məlumatlar arasında get-gedə artan uçuruma gətirib çıxarıb. Biologiya, neyrobiologiya, tətbiqi psixologiyanın köməyilə “sistem” həm fiziologiya, həm də psixika sahəsində qabaqcıl biliklər əldə edib. Sistem adi insan haqqında onun bildiklərindən daha çox məlumata yiyələnməyə nail olub. Bu o deməkdir ki, əksər hallarda sistem daha çox səlahiyyətə sahibdir və insanları onların özlərindən daha çox idarə edir.
Azərbaycan insanı fəhlə, kəndli, müəllim, tələbə, işsiz, evdar qadın və s. olmaqla yanaşı həmçinin də çox yaxşı televiziya izləyicisidir. Bu insanlar televiziya vasitəsilə müdafiəsiz, çarəsiz və təsirə asan məruz qalacaq hala gətirilmişdir. Qəbul edilməsi istənilən mesaj gözə və qulağa xitab etdiyindən televiziyaların fərdlər və cəmiyyətlər üzərində təsiri mübahisə edilməzdir. KİV iqtidardakı sinfin ideoloji aləti olduğu üçün həmin sinfin maraqları, dəyərləri əzilən kütlələrə yeridilir və güclü, yenilməz dövlət imici yaradılır. Bizim insanın bütün mübarizəsi isə daha çox boş vaxt qazanmaqdır, hansı ki həmin vaxtı televizor qarşısında öldürməklə dəyərləndirməkdən başqa seçimi yoxdur. SSRİ dağıldıqdan sonra yeni formasiyaya keçidlə əlaqədar olaraq media da cəmiyyəti manipulyasiya etmək aləti olmaqla bərabər, həm də gəlir gətirməli idi. Televiziyalarda ən gəlirli sahə isə reklamlardır. Rəqəmlərə görə təkcə 2008-ci il telekanallarda 700 min 214 reklam yerləşdirilib və bu reklamlardan 196 milyon 627 min 124 dollar gəlir əldə edilib. Reklamlar daha çox reytinqli verilişlərə, şou proqramlara verilir. Bütün telekanallarda bu proqramların məzmunu eyni olduğu üçün əsas məqsəd dahaçox mənfəətdir. Və hədəf kütlə reklam verənin tələb yaratmaq istədiyi məhsula yönəlmədikdə, bu proqramların və onların məzmunun heç bir əhəmiyyəti qalmır. Mənfəətin kapitalizmdə başlıca motiv olduğu aydın olsa da, inqilabi ideyaların kütlələrə yayılmasının sistem üçün ölümcüllüyü bu ideyaları kütlələrdən təcrid etməyi zəruri ehtiyaca çevirir. Televiziyalar hakimiyyətin propoqandasını, ölkə reallıqları ilə bağlı tək tərəfli informasiya yaymaqla ölkədə rifah havası olduğu illuziyasını yaradır. Xəbər proqramları dövlətin uğurlu sosial, iqtisadi siyasəti, əhalinin xoş-firavan həyat şəraiti və kriminal xarakterli xəbərlərlə dolub-daşır. Lakin sadə xalq bu xəbər proqramlarında BP-nin Xəzər dənizində törətdiyi neft fəlakəti, Bənənyarda evlərinə basqın edilib döyülən kənd sakinləri, Sulutəpədə evləri sökülənlər, çörək ağacları əllərindən alınan sürücülər, balıqçılar və başqa narazı sosial təbəqələr haqqında “dəqiq, vicdanlı və qərəzsiz” məlumata heç vaxt malik olmurlar. Çünki bu iqtidardakı sinifin maraqlarına ziddir. Bu narazıların etirazı kütləviləşdikdə də televiziyalar əsas funksiyanı öz üzərinə götürürlər. Daxili vəziyyəti stabil saxlamaq naminə xarici siyasət ssenarilərini telekanallar bir ağızdan oxuyurlar. Bizim ölkə misalında guya düşmən ölkə ilə münasibətlərin gərginləşdiyini, müharibə təhlükəsinin yarandığını, ya da danışıqların həlledici mərhələyə keçdiyini bağıran xəbər proqramlarında psevdoziyalılar xalqı etiraz hərəkətləri etməkdə haqqsız çıxarırlar. Bu zaman belə sual çıxır ortaya ki, sənə tuşlanmış, lakin səni öldürməyəcək silah nəyə lazımdır? Cavab isə sadədir: İtaətdə saxlamağa.
SOLFRONT.ORG KOMMUNiST.BiZ Yüklə 73,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|