Mazkur dastur 5140100-Biologiya (turlari bo’yicha) ta’lim yo’nalishining

Asab tizimining umumiy fiziologiyasi. Asab tizimi evolyutsiyasi. Filo- va ontogenezda 
reflektor yoyining rivojlanishi. Retseptorlarni rivojlanishi va ularni asab tizimi evolyutsiyasidagi 
roli. Neyronning tuzilishi va faoliyat elementlari: tana (soma), dendritlar, aksonlar. Neyron 
xillari. Neyronlarning o‘zaro bog‘lanish mexanizmlari. Elektr va kimyoviy sinapslar, ular 
orasidagi farqlar. Kimyoviy sinaps. Mediator ajralish jarayoni. Asab hujayralari mediatorlari, 
postsinaptik potentsial hosil bo‘lishining ion tabiati. Harakat potentsiallarining neyronlarda hosil 
bo‘lishi. Tormozlanish: presinaptik va postsinaptik tormozlanish, tormozlanish xillarining 
ahamiyati. Tormozlovchi postsinaptik potentsialning ion tabiati. Neyronlarning asab 
markazlarida bog‘lanishi. Asab impul’slarining divergentsiyasi va konvergentsiyasi. Vaqt va 
makondagi summatsiya. SHeringtonning umumiy yo‘l qoidasi. Asab markazlarida yengillanish, 
okklyuziya, transformatsiya va asorat xodisalari. Qo‘zg‘alish va tormozlanish xolatlari 
o‘rtasidagi bog‘liqlik.
Refleks va refleks yoyi haqida tushuncha. Mono- va polisi-naptik reflekslar. Refleksning 
retseptiv maydoni. Refleks vaqti.
Asab tizimining xususiy fiziologiyasi 
Orqa miya. Ummumiy tuzilishi. Afferent, efferent va oraliq neyronlar va ularning 
joylanishi. Monosinaptik va polisinaptik reflektor yoylar. Orqa miyaning o‘tkazuvchanlik 
yo‘llari. Orqa miya reflektor faoliyati: miostatik, bukuvchi, yoyuvchi va ritmik ref-lekslar. 
Orqa miyaning harakat tizimlari: holatni ushlab turuvchi, holat tonusi reflekslari, mushak 
tonusining taqsimlanishi. Holat-tonus reflekslarida labirint va bo‘yin proprioretsep-torlarning 
tutgan o‘rni, mushak tonusining boshqarilishida uzunchoq miya, miyacha va o‘rta miyaning 
ishtroki. Detsereblar rigidlik. Harakat faolligining koordinatsiyalanishi.
Orqa miya harakat tizimlari. Birlamchi afferentlarning presinaptik tormozlanishi, qaytar 
tormozlanishning ahamiyati. Renshou hujayralari va antogonist mushaklarning retsiprok tor-
mozlanishi.
Bosh miya ustunining harakat tizimlari: uzunchoq miya vesti-bulyar yadrolarining roli, 
miya ko‘prigining retikulyar yadrolari, o‘rta miya, miyachaning po‘stloq va yadrolari. Miya 
po‘slog‘ining harakat faoliyati (sensor-motor, premotor va qo‘shimcha motor qismlari), bazal 
chigallar va talamus. Miya ustuni retikulyar formatsiyasining qo‘zg‘otish va tormozlash ta’siri. 
Miyaning limbik tizimi. Limbik tizimning po‘sloq qismi, bodomsimon yadro, 
gipotalamik va talamik yadrolar. Gipotalamus yadrolariga kiritib qo‘yilgan jarayonlar 
dasturlarining limbik tizim orqali faollantirilishi. Bodomsimon yadroning xulq-atvorni idora 
qilishdagi roli. Limbik tizim va emotsiya, emotsii-onal xotira. Vegetativ asab tizimi va uning 
gomeostazni ushlab turishdagi roli. Preganglionar va postganglionar neyronlar. Vegetativ asab 

---

tizimining parasimpatik qismi: parasimpatik qism yadrolari, intramural gangliylar, afferent qism. 
Vegetativ asab tizimining simpatik qismi: preganglionar neyronlar, simpatik qismning 
paravertebral va prevertebral gangliylari.