Mehdiyeva səADƏt faziL qızı “Abşeron yarımadasında sənaye tullantıları ilə çirklənmiş torpaqların ekoloji vəziyyəti və onların yaxşılaşdırılması

 

2.3. Abşeron yarımadasının sənaye tullantıları ilə çirklənmiş torpaqlarının 

torpaq-ekoloji xüsusiyyətləri 

 

Son  məlumatlara  görə  hazırda  Abşeron  yarımadasının  ərazisində  antropogen 

fəaliyyət nəticəsində yararsız vəziyyətə düşmüş torpaq sahələrinin ümumi sahəsi 33,3 

min ha-ya çatır ki, bunun da 10,6 min ha və ya 31,8%-i neft - qazçıxarma sənayesinin 

payına düşür (Şəkil 1). 

Abşeron  yarımadası  ərazisində  torpaq  sahələrinin  yararsız  vəziyyətə 

düşməsində  açıq  üsulla  istismarı  həyata  keçirilən  tikinti  materialları  yataqlarının  da 

payı  az  deyildir.  Hazırda  yarımada  ərazisində  1093  ha  torpaq  sahəsi  əhəngdaşı  və 

digər faydalı qazıntı yataqlarının istismarı nəticəsində sıradan çıxmışdır. Qeyd etmək 

lazımdır  ki,  faydalı  qazıntı  yataqlarının  işlənməsi  torpağa  ciddi  antropogen  təsir 

göstərən amillərdəndir (Cədvəl 2.2). 

İlkin hesabat materiallarının təhlili nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, təbii 

xammaldan kompleks şəkildə istifadə edilməməsi nəticəsində əmələ gələn tullantılar 

---

 

 

32 

(şəkil 1.). 

 

 

---

 

 

33 

1179,8 ha-dan çox torpaqların çirklənməsi və deqradasiyasına gətirib çıxarmışdır. 

Neftin tərkibində olan toksik xassəli aromatik karbohidrogenlər, müxtəlif üzvi 

və qeyri-üzvi kimyəvi birləşmələr, o cümlədən ağır metallar zərərli təsirə malikdirlər. 

Abşeron  yarımadasının  ekosistemlərinin,  o  cümlədən  torpaq  örtüyünün 

çirklənməsində  ağır  metallar  başlıca  və  təhlükəli  rola  malikdirlər.  Ağır  metallar 

torpaq  profilində  toplanaraq  bitkilərə,  heyvanlara  miqrasiya  edirlər.  Ərzaq 

məhsullarında  toplanırlar,  insanların  orqanizminə  daxil  olurlar.  Torpaqların 

deqradasiyasına  səbəb  olur,  ətraf  mühiti  çirkləndirirlər.  Ağır  metallar  içərində  mis, 

cink, civə, kadmium, vanadium, kobalt, molibden, nikel yüksək toksikliyə malikdirlər 

[4, 10, 27].