MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
sentensiyalar
quruluş-struktur cəhətdən frazeologizmlərə yaxın olduğu üçün tezliklə ümumxalq malına çevrilə bilirlər. Sentensiyalar konkret b ədii ovqat, müəyyən əhval-ruhiyyə ilə bağlı olsalar da, hər hansı emosiyanı canlandırsa da, mahiyyət etibaril ə ümumi səciyyə daşıyır. Buna görə də müəyyən anlayış, 147 psixoloji m əqam, emosional ovqatla bağlı ümumiləşdirilmiş hökm ifad ə edir. Həmin hökm qabarıqlaşdırılmış şəkildə meydana çıxır. M ədəni sayırsan özünü yəqin Amma bilmirs ən ki, bu mədəniyyətin Yalnız əynndədir Çölü b əzəksən, içi t əzəksən (102, 129). Qorxma, t əzək üstündə görəndə bəzək, Qranit deyil ki, irad ən sına. Qorx ki, cah-c əlalı ayaq tozu tək Vura bilm əyəsən yad qapısına (95, 44). S ənin sarmaşıqdan xoşunmu gəlir? Batini zülm ətdir, zahiri işıq. Yaxşı ki, həmişə sərv olmuşuq biz, H ər kəsin boynuna sarılmamışıq (95, 187). Frazeoloji dil faktları şeirin məzmun və mündəricəsinə, ifad ə tərzinə görə yeniləşmə prosesinə məruz qalır. Bu sahədəki novatorluq b ədii ifadə tərzinə, obrazlar silsiləsinə orijinal poetik vasit ə çalarları əlavə edir. Bu prosesdə ciddi rol oynayan amil, deyildiyi kimi, şairin sözə yanaşma vərdişi, sözə sənətkar müna- sib əti, söz seçmə meyarıdır. Frazeoloji novatorluq şeirin formasından daha çox məzmun göz əlliyinə xidmət edir, oxucunu məzmunun açılışı ətrafında düşünməyə vadar edir. Fikir obyektinə münasibət xüsusi r ənglərlə üzə çıxmasında nəinki frazeoloji dil faktları, frazeoloji novatorluq, h ətta ayrı-ayrı istedad sahiblərinin özünə məxsus olan f ərdi aforizmləri, hikmətli ifadələri də 1960-1980-ci illər poeziyasının mütərəqqi istiqaməti kimi izah edilə bilər. Fərdi frazeoloji novatorluq – hikm ətli söz yaradıcılığı söz sənətinə 148 zamanın nəfəsinə uyğun yeni həyat verir. Hikmətli ifadələr doğma dil qəliblərinə salınaraq semantik cəhətdən zənginləşdiril- miş müdriklik xalqa, oxucu kütləsinə təqdim edilir. Fərdi s əciyyəli aforizmlər frazeoloji novatorluğun füsunkarlığını nümayiş etdirir. Fərdi yaradıcılıq məhsulu olan hikmətli sözlərin yığcamlığında dərin məna ifadəsi, məzmun dolğunluğu, fikir genişliyi, təsir dairəsinin əhatəliliyi incə poetik duyuma əsaslanır. Onun cazib əli ifadə siqləti də frazeoloji ifadələr kimi, yeni « obrazların dilidir» (42, 4). Şeiri folklor düşüncə tərzi ilə bağlama, yeni intellektual obrazlarla z ənginləşdirmə vasitəsidir. Frazeologizmlərin ekvivalenti s əviyyəsində bədii-estetik və emosional kamillik nümun əsi olan hikmətli ifadələr də frazeoloji dil vahidlərinin b ədii həyatını yaşayır. Məsələn, M.Müşfiqin dillər əzbəri olan « Yaşamağı hamı bilər, yaşatmaqdır böyük hünər» aforizmi poe- ziya tarxinin sonrakı dövrlərində – 1960-1980-ci illər m ərhələsində eyni semantik mənanın yeni ifadə vasitələrini üzə çıxartdı. B.Vahabzadə, Məmməd Araz, Rəfiq Zəka kimi tanınmış şairlər eyni müdrik kəlamın yeni emosional impulslar d oğuran variasiyalarını yaratdılar. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|