Mehman ağayev

Patoloji anatomiya.  Kəskin diffuz qlomerulonefrit zamanı böy-
rəklərin ölçüləri normal, yaxud ödem nəticəsində bir qədər böyümüş 
olur. Böyümüş böyrək yumaqcıqları (Malpigi cisimcikləri) böyrək 
səthində və kəsikdə dənəciklər şəklində aşkar edilir. Xəstəliyin baş-
lanğıc mərhələsində mikroskopik müayinədə böyrək yumaqcıq-
larının ölçüləri böyüyür, onların hiperemiyası  aşkar edilir, sonralar 
onların işemiyası, yumaqcıq kapillyarlarının divarlarının fibrinoid 
şişkinliyi, endotelinin proliferasiyası, qanın stazı, qansızmalar, kapil-
lyar ilgəklərinin trombozu, kapillyar ilgəkləri arasında və yumaqcıq 
kapsulasında pıxtalaşmış zülallı eksudatın olması  nəzərə çarpır. 
Patoloji dəyişikliklər hər iki böyrək toxumasını  əhatə edir. Böyrək 
kanalcıqları az zədələnir.  İltihabın yerləşməsinə görə ekstra və 
intrakapillyar qlomerulonefrit, iltihabın xarakterinə görə ekssudativ 

---

 
156
(serroz, fibrinoz, hemorragik) və produktiv qlomerulonefrit ayrılır. 
Xəstəliyin sonrakı mərhələlərində iltihabi proseslərin sakitləşməsi ilə 
əlaqədar kapillyar endotelisinin proliferasiyası azalır, kapillyarların 
keçiriciliyi bərpa olunur. 
Klinika. Adətən xəstəliyin  əlamətləri kəskin stereptokok infeksi-
yasından 1-3 həftə sonra meydana çıxır. Xəstəliyin aşkar olunma-
sında ödem, hipertenziv və sidik sindromları əsas yer tutur. 
Əksər hallarda xəstəlik kəskin başlayır. Xəstələr ümumi zəiflik, 
ödemlər (əsasən üzdə), baş  ağrıları, gündəlik sidiyin miqdarının 
azalması  və onun «ət suyu» rəngində olması, təngnəfəslik, bədən 
çəkisinin artmasından  şikayət edirlər. Dizurik hallar (tez-tez, ağrılı 
sidik ifrazı) ancaq 10-14% hallarda xəstələri narahat edir. Bel nahi-
yəsində ağrılar böyrəklərin  ölçülərinin böyüməsi ilə əlaqədar olub, 
təxminən xəstələrin yarısında müşahidə olunur. Bəzən hərarət qısa 
müddətə subfebril həddə  qədər qalxa bilər. Beləliklə, güclü baş 
ağrıları, bel nahiyəsində  ağrılar, gündəlik diurezin azalması, dizuri-
ya, ödemlərin anginadan 1-3 həftə sonra meydana çıxması ilk növ-
bədə, kəskin qlomerulonefritin inkişaf etməsini göstərir. 
Ödem sindromu 80-90% xəstələrdə  təsadüf olunur. İlk günlər 
üzdə təzahür edir, belə xəstələrdə kapillyarlarda spazm olduğu üçün 
dəri avazımış olur və xarakterik «nefritik sifət» nəzərə çarpır. Ödem-
lər artdıqda serroz boşluqlara da su yığılır (plevral, perikardial, pe-
riton boşluqlarına) və  xəstələrdə anasarka baş verir. Ödem vaxtı 
suyun bədəndə yığılması hesabına qısa müddət ərzində bədən çəkisi 
15-20 kq və daha çox artmış olur, 2-3 həftəlik müalicədən sonra 
ödemlər itə bilir. 
Arterial hipertenziya xəstələrin 70-90%-də  təsadüf olunur. Həm 
sistolik təzyiqin (180 mm c. süt.), həm də diastolik təzyiqin yüksəl-
məsi (120 mm c. süt.) müşahidə olunur. Arterial təzyiqin yüksəlməsi 
kəskin sol mədəcik catışmazlığına səbəb ola bilər, odur ki, xəstələrdə 
kiçik qan dövranında durğunluğun əlaməti olaraq təngnəfəslik, öskü-
rək, ürək astması meydana çıxır. Ağciyərlər üzərində quru və yaş 
xırıltılar eşidilir. Ürəyin sol mədəciyinin hipertrofiyası  və genişlən-

---

 
157
məsi də arterial hipertoniyanın nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Buna 
görə obyektiv müayinədə ürəyin nisbi kütlük sərhədinin sola geniş-
lənməsi, zirvədə sistolik küy, aorta üzərində II tonun aksenti, bəzən 
çapma ritmi aşkar edilir. Ürəkdə baş verən ağır dəyişiklikləri nəzərə 
alaraq bəzi klinisistlər qlomerulonefriti kardionefrit adlandırırlar. 
EKQ sol mədəciyin hipertrofiyası, sol mədəciyin yüklənməsi nəti-
cəsində tac damarlarda qan dövranının çatışmazlığını aşkar edir. 
Kəskin qlomerulonefritin ilk əlamətlərindən oliquriyanı qeyd 
etmək lazımdır (gündəlik diurez 500 ml-ə qədər), bəzən hətta anuri-
ya qeyd edilir. Sidiyin nisbi sıxlığı yüksək olur. Gündəlik diurezin 
azalması yumaqcıq filtrasiyasının azalması ilə izah olunur. 
Sidik sindromu proteinuriya, silindruriya, mikro-, yaxud makro-
hematuriya ilə xarakterizə olunur. 
Proteinuriya  əsasən yumaqcıq kapillyarlarının divarlarının (böy-
rək «süzgəcinin») ağır zədələnməsi nəticəsində baş verir. Bu zaman 
yumaqcıqlardan kiçik dispersli zülal olan albuminlər və  hətta 
qlobulinlər, fibrinogen süzülür. Zülalın qatılığı sidikdə 1-10% arasın-
da dəyişilir. Sidiklə gündəlik ifraz olunan zülalın miqdarı 2 q-a çatır. 
Yüksək proteinuriya ancaq 7-10 gün davam edir, sonra aşağı düşür 
(1%-dən aşağı). Proteinuriya kəskin qlomerulonefritdə  xəstəliyin 
sağalması ilə əlaqədar 3-12 aydan sonra keçə bilər. 
Hematuriya daim təsadüf olunan əlamətdir, əksər hallarda mikro-
hematuriya şəklində aşkar edilir, görmə sahəsində 10-15 eritrosit ta-
pılır. 
Silindruriya çox hallarda təsadüf olunur, bəzən olmaya da bilər. 
Əsasən hialin və dənəvər silindrlər tapılır. 
Sidiyin müayinəsi zamanı çöküntüdə leykositlər adətən az miq-
darda olur, bəzən görmə sahəsində 20-30 leykosit tapıla bilər. 
Amma, eritrositlərin miqdarı həmişə leykositlərin miqdarından artıq 
olur. Bunu da sidiyin formalı elementlərini gündəlik sidikdə say-
dıqda (Kakovski-Addis üsulu), 1 ml sidikdə saydıqda (Neçiporenko 
üsulu), yaxud 1 dəqiqəlik sidikdə saydıqda (Amburje üsulu) aşkar 
etmək olur. 

---

 
158
Qanın biokimyəvi müayinəsində  bəzi xəstələrdə qalıq azotun, 
sidik cövhərinin, kreatinin miqdarının bir qədər artması müşahidə 
olunur ki, bu da tezliklə normaya qayıdır.  Əgər bu göstəricilər iki 
həftədən artıq müddətdə yüksək səviyyədə qalmaqda davam edirsə, 
bu proqnostik pis əlamət sayılır və göstərir ki, böyrək 
yumaqcıqlarının zədələnməsi çox ağır dərəcədədir. 
Qanın ümumi müayinəsində eritrositlərin və hemaqlobinin 
miqdarının azalması tez-tez rast gələn  əlamət kimi qeyd olunur. 
Bunu hipervolemiya (hidremiya) nəticəsində nisbi hal kimi 
qiymətləndirmək lazımdır. Bəzi halda isə  əsas xəstəliyin (məsələn, 
septik endokardit) infeksion amilinin təsirindən həqiqi anemiya 
meydana çıxır.  
EÇS-nin artması çox təsadüflərdə qeyd olunur, bu nefritin 
aktivliyini göstərir. Leykositoz, subfebril bədən hərarətini xəstəliyin 
başlanğıcında yanaşı gedən infeksiyanın təsiri ilə izah etmək lazım-
dır. Sonralar leykositoz və  hərarət normallaşır. Qanda fibrinogenin 
səviyyəsi yüksəlir, antistreptolizin – O - titri, C-reaktiv zülal artır, T 
limfositlərin miqdarı azalır, B limfositlərin miqdarı artır.  
Bəzən nefritin azsimptomlu formaları  təsadüf olunur. Bu zaman 
ancaq izolə olunmuş sidik sindromu, yaxud keçici arterial hiper-
tenziya, topuq nahiyəsində azca ödemlər müşahidə edilir. 
Kəskin qlomerulonefritin əsas üç xarakterik klinik variantı 
fərqləndirilir: 
1. Monosimptom variant – xəstələrin  şikayətləri olmur, yaxud 
cüzidir, ödemlər və qan təzyiqinin yüksəlməsi müşahidə edilmir 
(bəzən arterial təzyiq qısa müddətə bir qədər yüksəlmiş olur), ancaq 
sidik sindromu  təzahür edir. Bu variant ən çox təsadüf olunur (86% 
hallarda). 
2. Nefrotik variant – əsasən ödemlər və gündəlik diurezin 
azalması  və  bəzən qan təzyiqinin yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur 
(8% hallarda müşahidə olunur). 
3. Geniş variant – arterial qan təzyiqinin yüksəlməsi, ödemlər, qan 
dövranı catışmazlığı ilə xarakterizə olunur (6% xəstələri əhatə edir). 

---

 
159
Bəzən kəskin qlomerulonefritin gedişi nefrotik sindromla ağırla-
şır. Keçmişdə çox müşahidə olunan böyrək eklampsiyası son zaman-
lar müşahidə olunmur (şübhəsiz çox effektiv, güclü sidik qovu-
cuların tətbiqi ilə əlaqədardır).